توسط : با نزدیک شدن به پایان سال، بانک مرکزی هم سقف برداشت نقدی و هم سقف کارت هدیه بانکی را افزایش داده است. اما با وجود این اقدامات، تداوم کاهش ارزش ریال و افزایش تورم، کاربرد عملی اسکناس‌های رایج در معاملات روزمره را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. با توجه به این شرایط اقتصادی، معرفی اسکناس‌های با ارزش بزرگتر می‌تواند راه حل مؤثرتری باشد.
به گزارش بخش خبری گلدیکا، بانک مرکزی در تازه‌ترین اطلاعیه خود اعلام کرد سقف برداشت از دستگاه خودپرداز از 200 هزار تومان به 300 هزار تومان و حداکثر ارزش کارت هدیه از 2 میلیون تومان به 5 میلیون تومان افزایش یافته است. طی سال‌های گذشته، تورم بالای مداوم به طور پیوسته ارزش ریال را کاهش داده و قدرت خرید مصرف کنندگان ایرانی را کاهش داده است. بازدید از مراکز خرید عمده در روزهای پایانی سال نشان دهنده کاهش محسوس فعالیت بازار است، زیرا تقاضای عمومی ضعیف شده است. علاوه بر این، تعداد معدودی از خریداران حاضر به ندرت از پول نقد برای معاملات استفاده می‌کنند.
کاهش مداوم ارزش ریال، همراه با فقدان اسکناس‌های با ارزش بالا و مناسب برای سطوح فعلی قیمت ها، پول نقد را هم برای خرید مصرف کننده و هم برای شیوه‌های سنتی مانند هدیه دادن بی اثر کرده است. کسانی که هنوز ترجیح می‌دهند از پول نقد استفاده کنند با مشکلات قابل توجهی مانند محدودیت‌های برداشت در بانک‌ها و دستگاه‌های خودپرداز و همچنین ناراحتی از دست زدن به مقادیر زیادی اسکناس‌های کم ارزش روبرو هستند. این عوامل باعث ایجاد ناکارآمدی در معاملات، افزایش زمان و تلاش لازم برای شمارش و مبادله پول می‌شود. اقتصاددانان استدلال می‌کنند که صرفاً افزایش محدودیت‌های برداشت و کارت هدیه یک راه حل پایدار نیست. در عوض، بانک مرکزی باید روی انتشار اسکناس‌های با ارزش بالاتر که با واقعیت‌های اقتصادی کشور همخوانی بیشتری دارد، تمرکز کند.
کارت هدیه 5 میلیون تومانی
تصمیم بانک مرکزی برای افزایش سقف کارت هدیه از 2 میلیون تومان به 5 میلیون تومان در پاسخ به درخواست موسسات مالی اتخاذ شد. هدف اولیه این سیاست، ساده سازی فرآیند خرید و استفاده از کارت‌های هدیه، به ویژه با افزایش تقاضا در پایان سال است. همچنین افزایش اخیر سقف برداشت از خودپرداز از 200 هزار تومان به 300 هزار تومان از 24 اسفند ماه تا 20 فروردین ماه اعمال می‌شود و امکان دسترسی شهروندان به پول نقد را آسان‌تر می‌کند.
با این حال، به دلیل تداوم کاهش ارزش ارز، ارزش واقعی هر دو کارت هدیه و پول نقد کاهش یافته است. اسکناس 100 هزار تومانی امروز قدرت خرید یک سال قبل را ندارد. به همین ترتیب سقف کارت هدیه 2 میلیون تومانی قبلی به دلیل افزایش قیمت‌ها ناکافی شده بود و افزایش ارزش آن را ضروری می‌کرد. این تغییرات موضوع گسترده‌تر تورم و تأثیر آن بر معاملات پولی را برجسته می‌کند و نیاز به اسکناس‌های با ارزش بالاتر را برای تطابق بهتر با واقعیت‌های چشم انداز اقتصادی ایران تقویت می‌کند.
تغییر در الگوهای خرید ایران
با نزدیک شدن به سال نوی ایرانی، نوروز، هزینه‌های مصرف کنندگان برای کالاها و خدمات به طور سنتی افزایش می‌یابد. بازارهای شلوغ شهرهای بزرگ در این زمان معمولاً از رسیدن بهار و فصل جشن‌ها خبر می‌دهند. با این حال، نگاهی دقیق‌تر به مراکز خرید در سال جاری، تفاوت فاحشی را با سال‌های گذشته نشان می‌دهد. اثرات طولانی مدت تورم بالا و تداوم کاهش ارزش ریال، قدرت خرید ایرانی‌ها را به میزان قابل توجهی تضعیف کرده و باعث کاهش محسوس فعالیت بازار شده است.
افزایش تورم و کاهش ارزش پول همچنان رفتار مصرف کننده را به طرق مختلف شکل می‌دهد. یکی از تغییرات عمده در سال‌های اخیر افزایش اتکا به کارت‌های بانکی و روش‌های پرداخت دیجیتال بر تراکنش‌های نقدی بوده است. در حالی که پول نقد همچنان در موارد محدودی مانند پرداخت کرایه تاکسی‌های غیر دیجیتالی استفاده می‌شود، نقش آن در خریدهای روزمره کاهش یافته است. این انتقال نشان دهنده روندهای جهانی مشاهده شده در کشورهای بسیار توسعه یافته مانند نروژ و سوئد است، جایی که استفاده از پول نقد به دلیل زیرساخت‌های پیشرفته بانکی، اعتماد قوی عمومی به موسسات مالی، پذیرش گسترده گوشی‌های هوشمند و سیاست‌های دولت در ترویج پرداخت‌های دیجیتال کاهش یافته است.
پول نقد به دلیل عادات فرهنگی، دسترسی محدود به بانک، یا بی ثباتی اقتصادی، روش پرداخت ترجیحی در مناطق خاصی باقی می‌ماند. این سوال مهمی را مطرح می‌کند: چرا مصرف کنندگان ایرانی تا این حد به سمت پرداخت‌های کارتی، حتی برای خریدهای جزئی، روی آورده اند؟
نیاز به اسکناس‌های درشت
نگاهی به قیمت‌های بازار نشان دهنده عدم تعادل بین سیستم پولی ایران و نیازهای خرید در دنیای واقعی است. به عنوان مثال قیمت یک کیلوگرم پسته در تعطیلات نوروزی اکنون می‌تواند از مرز یک میلیون تومان هم عبور کند. اگر قرار باشد شخصی برای این خرید با اسکناس‌های 1000 تومانی پرداخت کند، حجم نقدینگی مورد نیاز بسیار زیاد خواهد بود. چنین سناریوهایی منعکس کننده مبارزاتی است که در اقتصادهای فوق تورم مانند ونزوئلا دیده می‌شود، جایی که مردم باید پشته‌های زیادی از پول را برای خریدهای اساسی حمل کنند.
این وضعیت نیاز مبرم به انتشار اسکناس‌های با ارزش بالا را نشان می‌دهد. اسکناس‌های بزرگ که ارزش اسمی بیشتری نسبت به اسکناس‌های کوچک در گردش دارند، عمدتاً برای معاملات با ارزش بالا، ذخیره سازی ثروت و کنترل تورم استفاده می‌شوند. در اقتصادهایی که تورم مداوم را تجربه می‌کنند، قدرت خرید واقعی اسکناس‌های کوچک‌تر کاهش می‌یابد و مصرف کنندگان را مجبور می‌کند تا مقادیر زیادی پول نقد برای هزینه‌های روزانه حمل کنند. با معرفی اسکناس‌های بزرگتر، بانک‌های مرکزی می‌توانند تراکنش‌ها را ساده سازی کنند، بار فیزیکی نقدینگی را کاهش دهند و هزینه‌های مربوط به چاپ، توزیع و نگهداری ارز را کاهش دهند.
علیرغم ترجیح فزاینده تراکنش‌های دیجیتال، این سوال باقی می‌ماند: چرا بانک مرکزی ایران باید اسکناس‌های با ارزش منتشر کند، در حالی که اکثر پرداخت‌ها اکنون به صورت الکترونیکی انجام می‌شوند؟ در اقتصادهای در حال توسعه، عرضه اسکناس‌های بزرگتر می‌تواند نشان دهنده ثبات پولی و اعتماد به پول ملی باشد. در حالی که افزایش محدودیت‌های برداشت از خودپرداز گامی در مسیر درست است، اما راه حل جامعی نیست. برای همسویی با واقعیت‌های اقتصادی کشور، بانک مرکزی باید در انتشار اسکناس هایی که قیمت‌های واقعی بازار را منعکس می‌کند، اقدام قاطعانه انجام دهد و معاملات نقدی را تسهیل کند.
منبع: دنیای اقتصاد
"
