مسکوکات طلا چیست؟ هرآنچه که باید درباره مسکوکات طلا بدانید!

مسکوکات طلا در نگاه اول واژه‌ای رسمی و سنگین به‌نظر می‌رسد، اما معنای ساده‌ای دارد. «مسکوکات» جمع «مسکوک» و به‌معنای سکه‌های ضرب‌شده است. بنابراین، وقتی از مسکوکات طلا صحبت می‌کنیم، منظور همان سکه‌هایی است که از طلا ساخته شده‌اند و در دوره‌های مختلف تاریخی، هم به‌عنوان ابزار مبادله و هم به‌عنوان نماد قدرت و ثروت به‌کار رفته‌اند. این سکه‌ها تنها ارزش مالی ندارند؛ بلکه بخشی از میراث تاریخی و هنری هر دوره محسوب می‌شوند. از دریک‌های طلایی هخامنشی گرفته تا سکه‌های بهار آزادی امروز، همه نمونه‌هایی از تحول و اهمیت مسکوکات طلا در گذر زمان‌اند.

طلای مسکوک چیست؟

تعریف مسکوکات طلا، همانطور که گفتیم جمع مسکوک است و مسکوک به معنی پول فلزی یا همان سکه است. جنس این پول از هر فلز ارزشمندی مانند نقره، طلا، پلاتین یا برنج می‌تواند باشد. سکه‌هایی که با آن‎های پفک یا بستنی می‌خریدیم را به یاد بیاورید! در واقع آن‎ها مسکوکاتی بودند که زیر نظر بانک مرکزی ضرب می‌شدند. بنابراین، مسکوکات برای اعتبار داشتن باید زیر نظر بانک مرکزی ضرب شوند و در غیر این صورت، تقلبی‌اند و فاقد ارزش! منظورمان از مسکوک طلا نیز، سکه‌هایی‌اند که زیر نظر بانک مرکزی، از طلا ضرب می‌شوند؛ مانند سکه‌های بهارآزادی. عموماً از این سکه‌ها برای سرمایه‌گذاری و بعضاً از نوع سبک‌تر آن‎ها برای هدیه دادن استفاده می‌کنند.

طلای غیر مسکوک چیست؟

طلای غیرمسکوک به طلاهایی می‌گوییم که شکل رسمی و ضرب‌شده مانند سکه یا شمش بانکی ندارند. در واقع، هر نوع طلایی که پشتوانه بانک مرکزی و استاندارد ضرابخانه نداشته باشد، در دسته طلای غیرمسکوک قرار می‌گیرد. نمونه‌های معمول آن شامل موارد زیر است.

• طلای آب‌شده که از ذوب زیورآلات یا طلاهای قدیمی به‌دست می‌آید.
• زیورآلات و مصنوعات طلا مانند گردنبند، دستبند، یا انگشتر.
• طلای خام یا قطعات طلایی که نشان یا عیار رسمی ندارند.

طلای مسکوک مثل سکه امامی یا بهار آزادی وزن و عیار مشخص دارد و بانک مرکزی آن را تأیید می‌کند، اما طلای غیرمسکوک ممکن است عیارهای متفاوتی داشته باشد و برای تعیین ارزش آن باید از کارشناسان طلا کمک گرفت.

انواع مسکوکات طلا را بشناسید

حالا که تعریف عبارت مسکوکات طلا را می‌دانید، بهتر است بدون فوت وقت سراغ انواع مسکوکات طلا برویم. سکه بهار آزادی مثل سکه پنج بهار آزادی،سکه دو و نیم بهار آزادی،  سکه تمام بهار آزادی طرح جدید یا همان سکه امامی، سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم، نیم‌سکه بهار آزادی، ربع‌سکه بهار آزادی و سکه یک گرمی جزء مسکوکات طلا در ایران‌اند.

 ناگفته نماند پیش از انقلاب نیز انواعی از سکه ضرب شده‌اند که هنوز در بازار خرید و فروش می شوند. برخی از افراد سکه‌های پارسیان را نیز جزء مسکوکات می‌دانند هرچند که در واقع سکه نیستند. هر کدام از این موارد را در ادامه معرفی خواهیم کرد.

سکه پنج بهار آزادی و سکه دو و نیم بهار

از دیگر مسکوکات طلا، احتمالا اسم این سکه کم به گوشتان خورده باشد. چون سکه پنج بهار آزادی فقط در سال ۱۳۵۸ و به مناسبت اولین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ضرب شد و بعد از آن، دیگر ساخته نشده است. به همین خاطر برای کلکسیون‎دارها، بسیار ارزشمند است. این سکه 40.6 گرم است و 40 میلی‎متر هم قطر دارد. عیار آن نیز 900 یا همان 22 است.

سکه دو و نیم بهار آزادی

سکه دو نیم بهار آزادی نیز 900 عیار است. این سکه سه بار ضرب شد؛ اولین بار در سال‌ ۱۳۵۸ به مناسبت اولین سالگرد انقلاب اسلامی، دومین بار در سال ۱۳۷۸ به مناسبت صدمین سالگرد زادروز روح‌الله خمینی و آخرین بار در سال ۱۳۸۷. وزن این سکه 20.3 گرم است و 30 میلی‎تر هم قطر دارد.

سکه تمام بهار آزادی طرح جدید و قدیم 

پس از سکه پنج بهار و سکه دو و نیم بهار در فهرست مسکوکات طلا، سکه تمام بهار آزادی باارزش‌ترین سکه متداول در ایران است. سکه بهار آزادی چیست؟ عیار آن حدود 22 عیار یا همان 900 در هزار است. قطر 22 میلی‌متری و وزن 8.133 گرمی دارد. این سکه با دو طرح جدید و قدیم به بازار عرضه شده. صد البته که با یکدیگر هم اختلاف قیمت دارند. داستان طرح جدید و قدیم چیست؟

بعد از آنکه انقلاب اسلامی پیروز شد، در سال 1358، ضرب سکه‌های بهارآزادی مطابق با استانداردهای دوران پهلوی از نظر عیار، اندازه و وزن ادامه پیدا کرد. در سمت جلوی این سکه، یک طرح شش ضلعی وجود دارد که نام حضرت علی را سه مرتبه تکرار کرده است. در قسمت جلو اسم «بانک ملی ایران» یا «بانک مرکزی ایران» را هم می‌بینید. پشت این سکه، طرحی از حرم امام رضا حکاکی شده و سال ضرب آن را هم در همین قسمت نوشته‌اند.

سکه امامی چیست؟ اما در سال 1379 تصمیم دولت بر این شد که ظاهر سکه‌های تمام را تغییر دهد. به همین خاطر تصویر روی سکه به طور کلی تغییر کرد! روی سکه طرح جدید، تصویری از امام خمینی به همراه سال ضرب سکه حک شد. پشت سکه حرم مطهر امام رضا باقی ماند. فقط متن آن به «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» تغییر کرد و عبارت «بهارآزادی» هم به آن اضافه شد. به همین خاطر به این سکه، سکه امامی نیز می‌گویند.

تفاوتی بین عیار و وزن این دو سکه وجود ندارد. بااین‌حال، قیمت سکه امامی بیشتر از سکه طرح قدیم است. چرا؟ چون سکه امامی، سال ضرب جدیدتری دارد و به همین خاطر، تقاضای آن برای خرید بیشتر است. بنابراین قیمتش هم از سکه طرح قدیم، بالاتر است. جالب است بدانید سکه‌های امامی با سال ضرب 1386 قیمتی حتی بیشتر از سایر سکه‌های امامی دارند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به پیش بینی قیمت سکه رجوع کنید تا از اطلاعات به‌روز بهره ببرید.

نیم‌سکه بهار آزادی

در فهرست مسکوکات طلا، نیم‌سکه بهار آزادی، همان‌طور که از اسمش پیداست، وزنی نصف سکه تمام بهار آزادی دارد. وزن این سکه چهار گرم و شصت و شش سوت (4.066) سوت است. عیارش همان حدود 22 یعنی 900 در هزار است و 19 میلی‌متر هم قطر دارد.

ربع‌سکه بهار آزادی

لازم است که بگوییم ربع‌سکه بهارآزادی به میزان ربع یک سکه تمام بهار وزن دارد؟پس اجازه بدهید سراغ مشخصاتش برویم. این سکه دو گرم و سی و دو سوت (2.032) وزن دارد. درست مانند هر دو مسکوک دیگر، عیارش حدود 22 است و قطر 14 میلی‌متری دارد.

سکه گرمی

سکه گرمی چیست؟ بانک مرکزی با هدف کنترل بازار و قیمت سکه پارسیان، تصمیم گرفت در سال 1389، یک نوع سکه دیگری هم تولید کند تا اکثر مردم قدرت خرید آن را داشته باشند. بنابراین سکه گرمی متولد شد. عیار این سکه درست مانند مسکوکات طلای قبلی، این سکه هم عیار 900 در 1000 یا همان 22 را دارد. وزنش تقریباً یک گرم است و قطرش هم 13 میلی‌متر.

سکه پارسیان

سکه پارسیان چیست؟ آن را با نام الیزابت هم می‌شناسید. سکه‌ای که گرد نیست! در واقع نوعی پلاک است و سکه نیست! بله سکه پارسیان شش‌ضلعی یا هشت‌ضلعی و… است. این پلاک شرکتی است و در کارگاه‌های طلایی ضرب می‌شود که از اتحادیه‌های طلا و جواهر مجوز دارند. عیار سکه‌های پارسیان با مسکوکات بهارآزادی یا گرمی، متفاوت است. این عیار بستگی به طلایی دارد که برای تولید سکه از آن استفاده می‌کنند. عموماً عیارشان 750 یا همان 18 است. بعضی اوقات هم با عیار 995 یا 999 آن تولید می‌کنند.

در هر صورت موقع خرید دقت کنید که عیار روی کارت حک شده باشد! وزن این سکه‌ها کمتر از صد سوت شروع می‌شود. همچنین می‌توانید برای اطلاعات بیشتر به مقاله تفاوت سکه بانکی و غیر بانکی مراجعه کنید.

مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در مسکوکات طلا چیست؟

اجازه بدهید ابتدا سراغ مزایای سرمایه‌گذاری در مسکوکات طلا برویم. چون این سکه‎ها را مراجع قانونی و کارگاه‌های دارای مجوز ضرب می‌کنند. بنابراین خیالتان راحت است که روی یک محصول مطمئن سرمایه‌گذاری کرده‎اید. سکه، نوسانات قیمتی بالاتری نسبت به طلا دارد. به این معنی که ممکن است ناگهانی رشد زیادی کند. اما درعین‌حال ممکن است به‌صورت ناگهانی هم‌قیمتش پایین بیاید. به همین خاطر، سرمایه‌گذاری روی آن هم ریسک بیشتری دارد. ممکن است همان قدر که سود کرده‌اید، به سرمایه‌تان ضرر نیز وارد شود. بنابراین اگر بخواهیم مزایای سرمایه‌گذاری روی سکه را نام ببریم باید به این دو اشاره کنیم:

• نوسانات قیمتی بیشتر؛
• معتبر بودن سکه.

این از مزایای سرمایه‌گذاری روی سکه؛ حالا معایب آن! شما برای سرمایه‌گذاری روی سکه محدودیت دارید! نمی‌توانید با هر میزان سرمایه‌ای که دارید پیش بروید و باید متناسب با وزن استاندارد از قبل تعریف شده، سکه بخرید. بنابراین باید صبر کنید تا بودجه‌تان به‌اندازه مقدار تعریف شده از قبل برسد. درصورتی‌که برای خرید طلا، مخصوصاً طلای آب شده، این محدودیت معنایی ندارد. از طرف دیگر برای نقدکردن هم دستتان بسته است. شما نمی‌توانید بخشی از سکه را ببرید و نقد کنید و باید همه آن را بفروشید.

نکته دیگر شک در بانکی یا غیربانکی بودن سکه است. مسکوکات طلا بسته‌بندی مخصوص دارند و پرس شده‌اند. بنابراین همه افراد نمی‌توانند اصل بودن یا نبودن و بانکی یا غیربانکی بودنشان را تشخیص بدهند. اگر می‌خواهید سکه بخرید، بهتر است سراغ مراکز معتبر بروید که مجوز هم دارند. البته، این نکته برای همه مصنوعات طلا، چه سکه و چه غیر سکه صدق می‌کند.

در آخر باید حواستان به حباب سکه هم باشد. حباب سکه چیست؟ به‌خاطر قیمت روز و میزان ارزش طلای موجود در سکه‌ها، این مصنوعات طلا حباب دارند. حالا این قیمت حبابی هم باز نوسان دارد که بعضاً باعث زیان بیشتر سرمایه‌گذار می‌شود. مخصوصاً زمانی که قیمت طلا افت می‌کند. بنابراین اگر بخواهیم معایب سرمایه‌گذاری در سکه را نام ببریم، می‌شود:

• نمی‌توان با هر میزان سرمایه‌ای سکه خرید؛
• مطمئن شدن از بانکی یا  غیربانکی بودن سکه تخصص و تجربه نیاز دارد؛
• سکه حباب و نوسان قیمتی زیادی دارد.

مسکوکات طلا بخریم یا نه؟

حالا با همه این اوصاف، مسکوکات طلا بخریم یا نه؟ همه چیز بستگی به هدف شما از خرید این مصنوعات طلا دارد. اگر قصد سرمایه‌گذاری دارید، باید بگوییم ترکیب سکه و طلای آب شده گزینه بهتری است. چرا؟ چون برای خرید دیگر محدودیت‌های سکه را ندارید. به‌عنوان‌مثال، با هر میزان بودجه‌ای که دارید، می‌توانید از گلدیکا طلا بخرید. یعنی دیگر مجبور نیستید فقط 100 سوت یا دو گرم سکه بخرید!

به یاد داشته باشید  سکه و طلای آب شده از مالیات بر ارزش افزوده معاف‌اند. پس نیازی نیست مبلغی بابت مالیات به فروشنده پرداخت کنید. نکته دیگر این که اگر می‌خواهید در بورس سکه بخرید، محدودیت 100 قطعه‌ای دارید. برای دیگر مصنوعات طلا، این محدودیت معنایی ندارد.

سوالات متداول