قالکاری طلا چیست و چرا قالکاری می‌کنیم؟

قالکاری، از مشاغل پردرآمد به شمار می‌آید. در کارگاه‌های ساخت طلا و جواهر، مخراج‌کاری و آموزشگاه‌های طلاسازی در مراحل مختلفی مانند برش، سوهان‌کاری و پرداخت مقداری طلا از قطعات جدا می‌گردد. این ذرات در کیسه‌های مکش دستگاه‌ها، کف کارگاه، سیفون سینک‌ها، چاه فاضلاب و دیگر نقاط رسوب می‌کنند. قالکاری، فرایندی است که در آن طلا از ضایعات کارگاه‌های طلاسازی، پسماندهای معادن طلا، تجهیزات الکترونیکی و هر ماده حاوی طلا و فلزات ارزشمند، استخراج و بازیافت می‌گردد. برای آشنایی بیشتر با این روش و مراحل انجام آن تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

قالکاری طلا چیست و قالکار طلا کیست؟

قالکاری، فرایندی است که در آن طلا از ضایعات و مواد اضافی کارگاه‌های طلاسازی استخراج و بازیابی می‌گردد. قالکارها با استفاده از کوره‌های بزرگ، زباله‌ها و باقی‌مانده‌های طلا را حرارت می‌دهند و از خاکستر ایجاد شده، با ترکیب اسید نیتریک و نقره، طلا را جداسازی می‌کنند. قالکار به فردی می‌گویند که مهارت این کار را دارد و می‌تواند قالکاری خاک طلا را از هر نوع خاک یا ضایعات دارای طلا حتی با مقادیر ناچیز استخراج کند.

برای قالکاری طلا از چه ضایعاتی استفاده می‌کنند؟

قالکاران برای جداسازی طلا از منابع مختلفی بهره می‌گیرند و فرایند قالکاری را روی آن‌ها انجام می‌دهند. منابع رایج برای یافتن و بازیافت طلا عبارت‌اند از:

فاضلاب‌ها و خاک معدنی

فاضلاب‌های اطراف طلافروشی‌ها و کارگاه‌های طلاسازی، مهم‌ترین مکان‌های مورد توجه قالکاران برای استخراج طلاست. در این مناطق، قالکاران می‌توانند حجم زیادی از طلا را جدا کنند و از این طریق به سود برسند.

در بازار تهران، مجتمع‌هایی وجود دارد که تعداد زیادی کارگاه طلاسازی در آن‌ها فعالیت می‌کنند. سیستم فاضلاب این کارگاه‌ها به‌صورت مشترک‌اند؛ بنابراین قالکارها مطمئنند که مقدار زیادی طلا در آنجا انباشته شده است. به‌عنوان‌مثال در فاضلاب بازار بزرگ تهران، قالکارها برای دسترسی به این منبع ارزشمند صف می‌کشند؛ زیرا بسیاری از کارگاه‌های طلاسازی در این محل فعالیت می‌کنند و طلاهای زیادی در این فاضلاب‌ها نهفته است.

برای انجام این روش، تجهیزات ایمنی و بهداشتی مناسبی نیاز است تا قالکاران از آلودگی‌های فاضلاب در امان بمانند. برخی از خاک‌های معدنی هم حاوی فلزات گرانبهایی مانند طلایند. برای استخراج طلا از خاک سولفیدی هم می‌توان از قالکاری کمک گرفت.

خاک کف کارگاه‌های طلاسازی

در کارگاه‌های طلاسازی، هنگام ساخت زیورآلاتی مانند انگشتر یا النگو، مقدار کمی طلا به‌صورت براده از قطعه به دست می‌آید. با این براده‌ها می‌توان محصولات جدیدی ساخت. برای همین منظور، طلاسازان در تلاشند تا تمامی ذرات طلا را بازیابی کنند؛ پس کف کارگاه‌ها را با فنس‌های پلاستیکی یا فلزی پوشش می‌دهند تا براده‌های طلا به کفش کارگران نچسبد.

اساساً این کار به قدری مهم و پر جزئیات است که حتی تکه پارچه‌های کارگران برای تمیز کردن لوازمشان را هم دور نمی‌ریزند؛ زیرا ذرات طلا به آن‌ها می‌چسبد و استخراج‌شدنی است. اغلب کارگاه‌ها بدون روزنه و پنجره‌اند و برای هواکش‌ها، فیلترهایی نصب می‌کنند تا ذرات طلا به خارج منتقل نشود.

علاوه بر این‌ها، هنگام شست‌وشوی دست‌ها، آب مصرفی در بشکه‌ای ذخیره می‌شود تا ذرات طلای چسبیده به دست‌ها نیز در آن جمع شود. این بشکه‌ها را برای بازیافت طلا به قالکارها تحویل می‌دهند.

قطعات الکترونیکی برای بازیافت طلا

قطعاتی همچون بردهای الکترونیکی اعم از بردهای موبایل و کامپیوتر را به‌عنوان ضایعاتی با ارزش می‌شناسند. این قطعات دارای فلزات گران‌بهایی‌اند که از طریق روش قالکاری بازیافت می‌گردند.

ضایعات الکترونیکی پیش از فرآیند قالکاری، امکان بازیابی مستقیم ندارند و تنها توسط بازیافت‌کننده‌ها با استفاده از روش پیرومتالورژی قابل‌استخراج‌اند. این روش نسبت به روش‌های دیگری مانند روش شیمیایی، بازدهی بالاتری دارد.

تجهیزات مورد نیاز برای قالکاری طلا

در هر حرفه‌ای؛ حتی قالکاری طلا، از تجهیزات و دستگاه قالکاری طلا استفاده می‌کنند. ابزارها و تجهیزات مخصوص بازیافت طلا از ضایعات به شرح زیرند:

• مکان کارگاه قالکاری با ابعاد مناسب؛
• سیستم تصفیه بخار و دود کوره؛
• دستگاه آسیاب؛
• وسایل ایمنی از جمله محافظ صورت، تجهیزات کمک‌های اولیه، ماسک و دستکش؛
• کوره مخصوص قالکاری؛
• بوته برای کمک ذوب طلا؛
• مواد شیمیایی مانند اسیدها؛
• ابزارهایی مانند چنگک و انبر.

این تجهیزات نقش حیاتی در فرآیند قالکاری طلا دارند و ایمنی و کارایی را در این حرفه تضمین می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله بوته ذوب طلا چیست رجوع کنید.

چطور قالکاری طلا را انجام می‌دهند؟

قالکاری فرایندی است که با هدف استخراج طلا از ضایعات صورت می‌گیرد. آموزش قالکاری طلا شامل چندین مرحله زیر است:

سوزاندن طلا در کوره‌های قال

در مرحله نخست، تمامی منابع و ضایعات حاوی طلا در کوره می‌سوزند. در این حین، اکسید سرب و نقره در کوره‌های کوچک‌تر ذوب می‌گردد؛ سپس خاکستر به دست آمده از سوختن ضایعات را به کوره‌های مذاب اکسید سرب و نقره می‌افزایند. پس از چند دقیقه خواهید دید که طلا و نقره در قسمت پایینی کوره‌های کوچک نشست می‌کنند و ناخالصی‌ها در سطح مواد مذاب باقی می‌مانند.

جداسازی ناخالصی‌ها و سرب

در مرحله دوم، ناخالصی‌های روی سطح مواد مذاب به همراه سرب از طلا و نقره را جدا می‌کنند. برای این منظور، کوره را کج می‌کنند تا این مواد اضافی خارج گردد؛ سپس با استفاده از چکش‌های مخصوص روی قرص‌های طلا و نقره‌ای ضربه می‌زنند که در کف کوره ته‌نشین شدند. با این کار شاهد جداسازی ناخالصی‌ها و سرب خواهید بود.

استفاده از اسید نیتریک

احتمالاً درباره نحوه استخراج طلا از سنگ با اسید چیزهایی شنیدید! برای این منظور، ابتدا محلول حاوی اسید نیتریک و نقره را به همراه مقداری آب و چند قطعه فلز مس درون ظرف‌های پلاستیکی می‌ریزند. با گذشت چند ساعت، نقره جذب قطعات مس خواهد شد. اضافه کردن نمک ممکن است باعث رسوب کلرید نقره گردد؛ اما در آزمایش‌های علمی معمولاً از مواد خاص دیگری مانند هیدروکسید سدیم یا ترکیبات شیمیایی متفاوت برای شناسایی نقره استفاده می‌کنند.

در فرایند استخراج طلا از سنگ با اسید ابتدا باید اسید نیتریک را با اسید کلریدریک ترکیب کرد تا تیزاب سلطانی به دست آید. در گام بعدی، طلا را همراه با موادی که به آن متصل‌اند، در این محلول حل کنید و پس از آن، فیلتر و بازیابی را انجام دهید. هنگامی که این دو اسید روی طلا تأثیر بگذارند، فرایند انحلال طلا آغاز می‌گردد.

جداسازی نقره از اسید نیتریک

قالکار در این فرایند، قرص طلا و نقره را درون یک ظرف استیل قرار می‌دهد و چندین بار اسید نیتریک را به آن می‌افزاید؛ سپس این ترکیب را به جوش می‌آورد تا نقره به‌طور کامل در اسید نیتریک حل گردد و فقط طلا باقی بماند. این کار تا زمانی ادامه می‌یابد که طلای به دست آمده در ته ظرف استیل کاملاً خالص و عاری از نقره گردد.

قالکاری طلا در خانه امکان پذیر است؟

قالکاری طلا، پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های خاص خودش را دارد و نیازمند مهارت و تجهیزات ویژه است. متخصصان، انجام این کار را در منزل توصیه نمی‌کنند؛ زیرا خطرات جدی به همراه دارد. یکی از نگرانی‌های اصلی «وجود مواد شیمیایی خطرناک و گازهای سمی» است که در طول این فرایند آزاد می‌گردند. این مواد به سلامت افراد آسیب می‌زنند و در صورت عدم رعایت نکات ایمنی، مشکلات جدی را به وجود می‌آورند.

علاوه بر این، خطر احتراق و انفجار نیز در این فعالیت وجود دارد. حرارت و واکنش‌های شیمیایی ناشی از مواد به کار رفته، احتمال وقوع حوادث خطرناک را افزایش می‌دهند؛ به همین دلیل، انجام قالکاری در محیط‌های ایمن و تحت نظارت متخصصان ضروری است.

هزینه قالکاری طلا چقدر است؟

تعیین هزینه نهایی و دستمزد در فرآیند قالکاری طلا به عوامل متعددی از جمله حجم بار، نوع ضایعات و روش استخراج بستگی دارد. کارگاه‌های معتبر معمولاً اجرت خود را یا به‌صورت مبلغی ثابت به ازای هر کیلوگرم خاک و ضایعات دریافت می‌کنند یا درصدی از طلای استخراج‌شده را به‌عنوان حق‌الزحمه برمی‌دارند. توافق شفاف بر سر این مدل قیمت‌گذاری پیش از شروع کار، از بروز اختلافات مالی میان کارفرما و قالکار جلوگیری به عمل می‌آورد.

نوسانات قیمت مواد مصرفی شیمیایی و سوخت کوره‌ها نیز تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های جاری قالکاری طلا می‌گذارد. موادی همچون تیزاب سلطانی، بوراکس و گاز مصرفی کوره‌ها تابع تورم بازارند و قالکاران نرخ‌های خود را بر اساس قیمت روز این اقلام به‌روزرسانی می‌کنند. باید آگاه باشید که بازیافت ضایعات پیچیده‌تر مانند قطعات الکترونیکی به دلیل مصرف مواد بیشتر، هزینه بالاتری نسبت به خاک کف کارگاه‌های طلاسازی دارد.

یکی دیگر از فاکتورهای موثر بر هزینه، میزان عیار و خلوص نهایی مورد انتظار مشتری از فرآیند قالکاری طلا است. رسیدن به خلوص ۹۹۹ (۲۴ عیار) نیازمند مراحل تصفیه شیمیایی مکرر و صرف زمان بیشتری نسبت به ذوب معمولی و تولید آب ‌شده با عیار پایین‌تر است. بنابراین، اگر که به دنبال شمش‌های خالص برای سرمایه‌گذاری‌اید، باید بودجه بیشتری را برای اجرت تصفیه و جداسازی ناخالصی‌ها در نظر بگیرید.

بهترین روش قالکاری چیست؟

انتخاب کارآمدترین روش برای قالکاری طلا ارتباط مستقیمی با نوع مواد اولیه و امکانات در دسترس کارگاه دارد. روش شیمیایی یا «تیزاب سلطانی(Aqua Regia) » را به دلیل سرعت بالا و دقت مناسب در جداسازی، محبوب‌ترین شیوه در میان کارگاه‌های متوسط برای تصفیه طلاهای عیار پایین و خاک‌های طلاسازی می‌شناسند. این روش با حل کردن طلا در ترکیب اسیدها و سپس رسوب‌دهی آن، طلایی با خلوص بسیار بالا و قابل‌قبول برای بازار استاندارد ارائه می‌دهد.

در مقابل، روش «پیرومتالورژی» یا ذوب کردن طلا حرارتی، بهترین گزینه برای پردازش حجم‌های عظیم خاک معدنی و ضایعات الکترونیکی در فرآیند قالکاری طلا قرار می‌گیرد. این تکنیک با استفاده از کوره‌های بلند و دمای بسیار زیاد، فلزات پایه را اکسید و به سرباره تبدیل می‌کند تا فلزات گران‌بها در کف کوره جمع گردند. صنایع بزرگ بازیافت برای مدیریت تناژ بالای ضایعات و کاهش هزینه‌های عملیاتی، این روش سنتی اما قدرتمند را بر سایر روش‌ها ترجیح می‌دهند.

یکی دیگر از فاکتورهای موثر بر هزینه، میزان عیار و خلوص نهایی مورد انتظار مشتری از فرآیند قالکاری طلا است. رسیدن به خلوص ۹۹۹ (۲۴ عیار) نیازمند مراحل تصفیه شیمیایی مکرر و صرف زمان بیشتری نسبت به ذوب معمولی و تولید آب‌شده با عیار پایین‌تر است. بنابراین، چنانچه قصد دستیابی به شمش‌های خالص برای سرمایه‌گذاری را دارید، باید بودجه بیشتری را برای اجرت تصفیه و جداسازی ناخالصی‌ها اختصاص دهید. در شرایط فعلی بازار و با در نظر گرفتن قیمت طلا در کانال ۱۱ میلیون تومان، کارگاه‌های تخصصی نرخ خدمات تصفیه و تیزاب‌کاری را بسته به حجم بار و روش کار، در بازه‌ای میان ۱۰۰٬۰۰۰ تا ۲۵۰٬۰۰۰ تومان برای هر گرم طلای خروجی تخمین می‌زنند.

سخن پایانی

در این مطلب ما به معرفی دقیق قالکاری طلا، فرایند انجام آن، تجهیزات مورد نیاز و سایر جزئیات این حرفه پرداختیم. قالکاری طلا در لیست مشاغل کلیدی مربوط به حوزه طلا قرار می‌گیرد. طلا هم به‌عنوان فلزی با ارزش حتی در مقادیر کم دارای اهمیت است. روش قالکاری نه تنها از هدر رفت طلا جلوگیری می‌کند؛ بلکه امکان بازیابی طلاهای ترکیب شده با ضایعات را فراهم می‌آورد.