توسط : قالکاری، از مشاغل پردرآمد به شمار می‌آید. در کارگاه‌های ساخت طلا و جواهر، مخراج‌کاری و آموزشگاه‌های طلاسازی در مراحل مختلفی مانند برش، سوهان‌کاری و پرداخت مقداری طلا از قطعات جدا می‌گردد. این ذرات در کیسه‌های مکش دستگاه‌ها، کف کارگاه، سیفون سینک‌ها، چاه فاضلاب و دیگر نقاط رسوب می‌کنند. قالکاری، فرایندی است که در آن طلا از ضایعات کارگاه‌های طلاسازی، پسماندهای معادن طلا، تجهیزات الکترونیکی و هر ماده حاوی طلا و فلزات ارزشمند، استخراج و بازیافت می‌گردد. برای آشنایی بیشتر با این روش و مراحل انجام آن تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
قالکاری طلا چیست و قالکار طلا کیست؟
قالکاری، فرایندی است که در آن طلا از ضایعات و مواد اضافی کارگاه‌های طلاسازی استخراج و بازیابی می‌گردد. قالکارها با استفاده از کوره‌های بزرگ، زباله‌ها و باقی‌مانده‌های طلا را حرارت می‌دهند و از خاکستر ایجاد شده، با ترکیب اسید نیتریک و نقره، طلا را جداسازی می‌کنند. قالکار به فردی می‌گویند که مهارت این کار را دارد و می‌تواند طلا را از هر نوع خاک یا ضایعات دارای طلا حتی با مقادیر ناچیز استخراج کند.
برای قالکاری طلا از چه ضایعاتی استفاده می‌کنند؟
قالکاران برای جداسازی طلا از منابع مختلفی بهره می‌گیرند و فرایند قالکاری را روی آن‌ها انجام می‌دهند. منابع رایج برای یافتن و بازیافت طلا عبارت‌اند از:
فاضلاب‌ها و خاک معدنی
فاضلاب‌های اطراف طلافروشی‌ها و کارگاه‌های طلاسازی، مهم‌ترین مکان‌های مورد توجه قالکاران برای استخراج طلاست. در این مناطق، قالکاران می‌توانند حجم زیادی از طلا را جدا کنند و از این طریق به سود برسند.
در بازار تهران، مجتمع‌هایی وجود دارد که تعداد زیادی کارگاه طلاسازی در آن‌ها فعالیت می‌کنند. سیستم فاضلاب این کارگاه‌ها به‌صورت مشترک‌اند؛ بنابراین قالکارها مطمئنند که مقدار زیادی طلا در آنجا انباشته شده است. به‌عنوان‌مثال در فاضلاب بازار بزرگ تهران، قالکارها برای دسترسی به این منبع ارزشمند صف می‌کشند؛ زیرا بسیاری از کارگاه‌های طلاسازی در این محل فعالیت می‌کنند و طلاهای زیادی در این فاضلاب‌ها نهفته است.
برای انجام این روش، تجهیزات ایمنی و بهداشتی مناسبی نیاز است تا قالکاران از آلودگی‌های فاضلاب در امان بمانند. برخی از خاک‌های معدنی هم حاوی فلزات گرانبهایی مانند طلایند. برای استخراج طلا از خاک سولفیدی هم می‌توان از قالکاری کمک گرفت.
خاک کف کارگاه‌های طلاسازی
در کارگاه‌های طلاسازی، هنگام ساخت زیورآلاتی مانند انگشتر یا النگو، مقدار کمی طلا به‌صورت براده از قطعه به دست می‌آید. با این براده‌ها می‌توان محصولات جدیدی ساخت. برای همین منظور، طلاسازان در تلاشند تا تمامی ذرات طلا را بازیابی کنند؛ پس کف کارگاه‌ها را با فنس‌های پلاستیکی یا فلزی پوشش می‌دهند تا براده‌های طلا به کفش کارگران نچسبد.
اساساً این کار به قدری مهم و پر جزئیات است که حتی تکه پارچه‌های کارگران برای تمیز کردن لوازمشان را هم دور نمی‌ریزند؛ زیرا ذرات طلا به آن‌ها می‌چسبد و استخراج‌شدنی است. اغلب کارگاه‌ها بدون روزنه و پنجره‌اند و برای هواکش‌ها، فیلترهایی نصب می‌کنند تا ذرات طلا به خارج منتقل نشود.
علاوه بر این‌ها، هنگام شست‌وشوی دست‌ها، آب مصرفی در بشکه‌ای ذخیره می‌شود تا ذرات طلای چسبیده به دست‌ها نیز در آن جمع شود. این بشکه‌ها را برای بازیافت طلا به قالکارها تحویل می‌دهند.
قطعات الکترونیکی برای بازیافت طلا
قطعاتی همچون بردهای الکترونیکی اعم از بردهای موبایل و کامپیوتر را به‌عنوان ضایعاتی با ارزش می‌شناسند. این قطعات دارای فلزات گران‌بهایی‌اند که از طریق روش قالکاری بازیافت می‌گردند.
ضایعات الکترونیکی پیش از فرآیند قالکاری، امکان بازیابی مستقیم ندارند و تنها توسط بازیافت‌کننده‌ها با استفاده از روش پیرومتالورژی قابل‌استخراج‌اند. این روش نسبت به روش‌های دیگری مانند روش شیمیایی، بازدهی بالاتری دارد.
تجهیزات مورد نیاز برای قالکاری طلا
در هر حرفه‌ای؛ حتی قالکاری طلا، از تجهیزات و وسایل خاصی استفاده می‌کنند. ابزارها و تجهیزات مخصوص بازیافت طلا از ضایعات به شرح زیرند:
- مکان کارگاه قالکاری با ابعاد مناسب؛
- سیستم تصفیه بخار و دود کوره؛
- دستگاه آسیاب؛
- وسایل ایمنی از جمله محافظ صورت، تجهیزات کمک‌های اولیه، ماسک و دستکش؛
- کوره مخصوص قالکاری؛
- بوته برای کمک ذوب طلا؛
- مواد شیمیایی مانند اسیدها؛
- ابزارهایی مانند چنگک و انبر.
این تجهیزات نقش حیاتی در فرآیند قالکاری طلا دارند و ایمنی و کارایی را در این حرفه تضمین می‌کنند.
چطور قالکاری طلا را انجام می‌دهند؟
قالکاری فرایندی است که با هدف استخراج طلا از ضایعات صورت می‌گیرد. این روند شامل چندین مرحله زیر است:
سوزاندن طلا در کوره‌های قال
در مرحله نخست، تمامی منابع و ضایعات حاوی طلا در کوره می‌سوزند. در این حین، اکسید سرب و نقره در کوره‌های کوچک‌تر ذوب می‌گردد؛ سپس خاکستر به دست آمده از سوختن ضایعات را به کوره‌های مذاب اکسید سرب و نقره می‌افزایند. پس از چند دقیقه خواهید دید که طلا و نقره در قسمت پایینی کوره‌های کوچک نشست می‌کنند و ناخالصی‌ها در سطح مواد مذاب باقی می‌مانند.
جداسازی ناخالصی‌ها و سرب
در مرحله دوم، ناخالصی‌های روی سطح مواد مذاب به همراه سرب از طلا و نقره را جدا می‌کنند. برای این منظور، کوره را کج می‌کنند تا این مواد اضافی خارج گردد؛ سپس با استفاده از چکش‌های مخصوص روی قرص‌های طلا و نقره‌ای ضربه می‌زنند که در کف کوره ته‌نشین شدند. با این کار شاهد جداسازی ناخالصی‌ها و سرب خواهید بود.
استفاده از اسید نیتریک
احتمالاً درباره نحوه استخراج طلا از سنگ با اسید چیزهایی شنیدید! برای این منظور، ابتدا محلول حاوی اسید نیتریک و نقره را به همراه مقداری آب و چند قطعه فلز مس درون ظرف‌های پلاستیکی می‌ریزند. با گذشت چند ساعت، نقره جذب قطعات مس خواهد شد. اضافه کردن نمک ممکن است باعث رسوب کلرید نقره گردد؛ اما در آزمایش‌های علمی معمولاً از مواد خاص دیگری مانند هیدروکسید سدیم یا ترکیبات شیمیایی متفاوت برای شناسایی نقره استفاده می‌کنند.
در فرایند استخراج طلا از سنگ با اسید ابتدا باید اسید نیتریک را با اسید کلریدریک ترکیب کرد تا تیزاب سلطانی به دست آید. در گام بعدی، طلا را همراه با موادی که به آن متصل‌اند، در این محلول حل کنید و پس از آن، فیلتر و بازیابی را انجام دهید. هنگامی که این دو اسید روی طلا تأثیر بگذارند، فرایند انحلال طلا آغاز می‌گردد.
جداسازی نقره از اسید نیتریک
قالکار در این فرایند، قرص طلا و نقره را درون یک ظرف استیل قرار می‌دهد و چندین بار اسید نیتریک را به آن می‌افزاید؛ سپس این ترکیب را به جوش می‌آورد تا نقره به‌طور کامل در اسید نیتریک حل گردد و فقط طلا باقی بماند. این کار تا زمانی ادامه می‌یابد که طلای به دست آمده در ته ظرف استیل کاملاً خالص و عاری از نقره گردد.
می‌توان قالکاری طلا را در خانه انجام داد؟
قالکاری طلا، پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های خاص خودش را دارد و نیازمند مهارت و تجهیزات ویژه است. متخصصان، انجام این کار را در منزل توصیه نمی‌کنند؛ زیرا خطرات جدی به همراه دارد. یکی از نگرانی‌های اصلی «وجود مواد شیمیایی خطرناک و گازهای سمی» است که در طول این فرایند آزاد می‌گردند. این مواد به سلامت افراد آسیب می‌زنند و در صورت عدم رعایت نکات ایمنی، مشکلات جدی را به وجود می‌آورند.
علاوه بر این، خطر احتراق و انفجار نیز در این فعالیت وجود دارد. حرارت و واکنش‌های شیمیایی ناشی از مواد به کار رفته، احتمال وقوع حوادث خطرناک را افزایش می‌دهند؛ به همین دلیل، انجام قالکاری در محیط‌های ایمن و تحت نظارت متخصصان ضروری است.
سخن پایانی
در این مطلب ما به معرفی دقیق قالکاری طلا، فرایند انجام آن، تجهیزات مورد نیاز و سایر جزئیات این حرفه پرداختیم. قالکاری طلا در لیست مشاغل کلیدی مربوط به حوزه طلا قرار می‌گیرد. طلا هم به‌عنوان فلزی با ارزش حتی در مقادیر کم دارای اهمیت است. روش قالکاری نه تنها از هدر رفت طلا جلوگیری می‌کند؛ بلکه امکان بازیابی طلاهای ترکیب شده با ضایعات را فراهم می‌آورد.
"
