توسط : با توجه به وضعیت اقتصادی هر کشور، سیاست‌گذاران معمولاً رویکردهای مختلفی را برای مدیریت و هدایت اقتصاد بر می‌گزینند. اقتصاددانان نیز به نوبه خود، پیشنهادها و راهکارهای مختلفی را برای بهبود شرایط اقتصادی مطرح می‌کنند. در کنار این تصمیمات کلان، مردم و سرمایه‌گذاران بر اساس شرایط موجود در شاخص‌های کلان اقتصادی و با توجه به میزان ریسک‌پذیری خود، انتخاب‌هایی نظیر سرمایه‌گذاری در طلای آب شده، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بازار سهام یا… را انجام می‌دهند. پیچیده‌ترین شرایط اقتصادی که ممکن است یک کشور با آن روبه‌رو شود «رکود تورمی» است. در این وضعیت، کشور با نرخ بالای تورم، میزان بالای بیکاری و کاهش تقاضا مواجه خواهد شد. در ادامه این مقاله با شما خواهیم بود تا به تفصیل درباره این پدیده صحبت کنیم.
معنی رکود چیست؟
اگر در یک دوره زمانی طولانی، رشد اقتصادی کاهش یابد یا حتی متوقف شود، شرایط رکود به وجود می‌آید. در بیشتر مواقع، بیکاری را به‌عنوان یکی از عواقب رکود مطرح می‌کنند.
تورم چیست به زبان ساده
تورم به معنای بالا رفتن قیمت‌ها در سطح عمومی است؛ به‌عبارت‌دیگر، تورم باعث کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان در طول زمان خواهد شد. تورم نشان می‌دهد که در یک بازه زمانی مشخص (معمولاً یک سال)، قیمت گروهی از کالاها و خدمات نسبت به قبل چقدر بیشتر شده است. این کالاها و خدمات می‌تواند شامل مواد غذایی، انرژی، آب و برق، خدمات درمانی، تفریحی، حمل‌ونقل و … شوند.
رکود تورمی به چه معناست؟
حالا که معنی رکود و تورم را می‌دانید درک رکود تورمی برایتان راحت‌تر است. رکود تورمی یا Stagflation، شرایطی است که در آن قیمت‌ها بالا می‌روند و همزمان رشد اقتصادی کاهش پیدا می‌کند. این کاهش رشد اقتصادی، به‌تدریج منجر بیکاری افزایش می‌یابد. در واقع، رکود تورمی در شرایطی به وجود می‌آید که رشد اقتصادی کند است و قیمت‌ها بالا می‌روند.
علت رکود تورمی در اقتصاد
اقتصاددانان، نظریه‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی برای علت بروز رکود تورمی ارائه داده‌اند:
- برخی از صاحب‌نظران معتقدند افزایش قیمت مواد غذایی یا انرژی (که به آن شوک عرضه می‌گویند.) رکود تورمی را به وجود می‌آورد.
- گروهی دیگر، عرضه بیش از حد پول را عامل رکود تورمی می‌دانند.
- برخی از اقتصاددانان اعتقاد دارند که مالیات‌های سنگین، قوانین سخت‌گیرانه بر کسب‌وکارها و خدمات رفاهی پایدار دولت (که به مردم این امکان را می‌دهد بدون نیاز به کار کردن، زندگی کنند مانند مستمری بیکاری و تأمین اجتماعی) از دلایل ایجاد رکود تورمی‌اند.
- بعضی نیز، رکود تورمی را به‌عنوان یک بخش طبیعی از چرخه‌های اقتصادی مدرن می‌بینند.
- در نهایت، عده‌ای دیگر باور دارند که سیاست‌ها و ساختارهای اجتماعی عامل اصلی بروز رکود تورمی‌اند.
نگاهی به رکود تورمی در ایران
اقتصاد ایران در نیم قرن گذشته هفت بار با Stagflation مواجه شده است. در ادامه به‌صورت مختصر به این دوره‌ها اشاره کردیم:
- دوره اول (دهه ۵۰): تا اواسط دهه ۵۰، اقتصاد ایران ثبات نسبی داشت؛ اما در سال ۱۳۵۶ رکود تورمی آغاز شد. جهش نقدینگی، افزایش فروش نفت و هزینه‌های دولت در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶ باعث کاهش تولید و تورم بالا شد.
- دوره دوم (اواخر دهه ۵۰): تحولات سیاسی و جنگ تحمیلی موجب تشدید رکود تورمی در سال‌های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ شد.
- دوره سوم (دهه ۶۰): پس از جنگ، ایران نیاز به بازسازی داشت؛ اما درآمدهای کشور کاهش یافت و بسیاری از کارگاه‌ها تعطیل شدند. این شرایط منجر به رکود تورمی شدید شد.
- دوره چهارم (دهه ۷۰): در نیمه دهه ۷۰، پس از هزینه‌های سنگین بازسازی و استقراض زیاد، حجم نقدینگی افزایش یافت و اقتصاد دوباره با رکود تورمی مواجه شد.
- دوره پنجم (سال ۱۳۸۷): تحریم‌های بین‌المللی و کاهش درآمد ارزی، افزایش استقراض از بانک مرکزی و رشد نقدینگی باعث رکود تورمی جدیدی شد.
- دوره ششم (۱۳۹۱-۱۳۹۲): تحریم‌ها و کاهش فروش نفت باعث رکود تورمی شدیدی گردید و اقتصاد ایران بیشترین رشد منفی را در این دو سال تجربه کرد.
- دوره هفتم (سال‌های اخیر): تحولات سیاسی و تشدید تحریم‌ها باعث رکود تورمی شدیدتر شد. کاهش سرمایه‌گذاری، افزایش قیمت ارز و هزینه‌های تولید، شرایط اقتصادی را دشوارتر کرد.
رکود تورمی مسکن چیست؟
رکود تورمی مسکن به وضعیتی می‌گویند که در آن، بازار مسکن با کاهش جالب‌توجهی در حجم معاملات روبه‌رو است. در این شرایط، بازار تحت تأثیر رکود قرار می‌گیرد و شاهد کاهش همزمان تولید و تقاضا برای خرید مسکن خواهیم بود. در این وضعیت، فعالیت در بخش مسکن کاهش می‌یابد و روند رشد آن متوقف می‌گردد.
در رکود تورمی چه باید کرد؟
در دوران Stagflation، بنگاه‌های اقتصادی و کسب‌وکارها با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد که ادامه فعالیتشان را به چالش می‌کشد. در چنین شرایطی نه تنها راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید همراه با خطرات بالاست؛ بلکه نگه داشتن پول نقد هم از ارزش آن کم می‌کند. بنابراین، انتخاب روش‌های هوشمندانه سرمایه‌گذاری مانند طلای آب شده، پاسخ مناسبی برای مواجهه با رکود تورمی خواهد بود.
یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای قادر است حتی در شرایط دشوار مانند رکود تورمی هم، بهترین فرصت‌ها را شناسایی کند و با بهره‌گیری از آن‌ها، سود زیادی به دست آورد. چنین فردی، تمرکز خود را بر سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی می‌گذارد که به خاطر کاهش رشد اقتصادی، آسیب زیادی ندیدند و همچنان پتانسیل بازدهی بالا را دارند.
سخن پایانی
رکود تورمی یکی از مفاهیم کلیدی در اقتصاد کلان است که ترکیبی از کاهش تولید (رکود) و افزایش قیمت‌ها (تورم) همراه با نرخ بالای بیکاری را توصیف می‌کند. در چنین شرایطی که اقتصاد گرفتار رکود تورمی یا Stagflation است، نوع سرمایه‌گذاری افراد برای حفظ ارزش دارایی‌ها و کسب سودشان، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. این وضعیت برای بانک‌های مرکزی به‌شدت چالش‌برانگیز است؛ زیرا در تلاش برای کنترل تورم از طریق افزایش نرخ بهره‌اند.
سوالات متداول
رکود چیست؟
رکود به وضعیت اقتصادی می‌گویند که در آن رشد تولید ناخالص داخلی واقعی کاهش می‌یابد.
در رکود تورمی چه باید کرد؟
برای مقابله با رکود تورمی در ایران، چندین راه‌حل اساسی وجود دارد. نخستین گام، ایجاد انضباط مالی در دولت است که می‌توان با تنظیم درست بودجه و جلوگیری از ادامه کسری بودجه، آن را محقق کرد. علاوه بر این، کاهش هزینه‌های جاری دستگاه‌ها و صرفه‌جویی در منابع، ضروری است. همچنین، استفاده از دلارهای نفتی باید به نحوی صورت گیرد که از افزایش پایه پولی جلوگیری شود؛ زیرا افزایش پایه پولی می‌تواند منجر به رشد نقدینگی و مشکلات اقتصادی بیشتر گردد.
"
