قبل از ورود به بازارهای مالی، الفبای اولیه آن را بیاموزید. هرچه به مفاهیم و اصطلاحات این حوزه مسلط شوید، شانس موفقیت شما بالاتر میرود. این مطلب راهنمای جامعی برای یادگیری اصطلاحات بازار مالی آسان تا دشوار است. اگر میخواهید بدانید صندوقهای سرمایهگذاری چیست،بازارها چگونه کار میکنند و تکنیکها و مفاهیم ضروری برای معاملات و خریدوفروش کداماند؛ خواندن این مقاله را از دست ندهید.
پرتفوی یا سبد سهام
پرتفوی به ترکیبی از انواع داراییهای مالی مانند سهام، اوراققرضه و سایر اوراق بهادار میگویند که سرمایهگذاران با هدف کاهش ریسک به سراغ آن میروند. مدیریت یک سبد شامل انتخاب مناسب داراییها بر اساس اهداف سرمایهگذاری و میزان تحمل ریسک است.به عنوان مثال، میتوانید با ترکیبی از سهام شرکتهای فناوری و اوراق قرضه دولتی پرتفویتان را بچینید.اینگونه، ریسک را متنوعسازی کردهاید.
شاخص بورس
شاخص بورس یک معیار عددی است که وضعیت کلی بازار سهام یا بخش خاصی از آن را نشان میدهد. شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران یکی از مهمترین شاخصها است که تغییرات کلی قیمت سهام در بورس را نمایش میدهد. مثلاً افزایش یا کاهش شاخص کل، نشاندهنده تغییر ارزش سهام شرکتهای بزرگ و مهم در بازار است.
صندوق سرمایهگذاری قابلمعامله در بورس (ETF)
ETFها صندوقهاییاند که ترکیبی از داراییها مانند سهام و اوراققرضه را نگه میدارند. بهصورت عمومی میتوان آنها را در بورس معامله کرد.این صندوقها مانند سهام عادی در بازار بورس خریدوفروش میشوند. صندوق سرمایهگذاری قابلمعامله در بورس از شفافیت و نقدشوندگی بالایی برخوردار است. هزینههای مدیریتی آنها هم کمتر از صندوقهای مشترک است.
صندوق سرمایهگذاری مشترک
صندوق سرمایهگذاری مشترک، پول تعداد زیادی از سرمایهگذاران را جمعآوری کرده و در انواع مختلف داراییها سرمایهگذاری میکند. این صندوقها بهویژه برای کسانی مناسباند که دانش کافی از بازارهای مالی را ندارند. سرمایهگذاران به نسبت سهم خود، در سود و زیان صندوق شریک میشوند. مدیریت این صندوقها بر عهده مدیران حرفهای است که تلاش میکنند با انتخاب بهینه داراییها، بازدهی مناسبی ایجاد کنند.
صندوق سرمایهگذاری شاخصی
این نوع صندوقها بهمنظور پیروی از بازدهی یک شاخص خاص، مانند شاخص کل بورس طراحی شدهاند. هدف این صندوقها ارائه عملکردی مشابه شاخص موردنظر است. این صندوقها به دلیل هزینههای مدیریتی کمتر و سیاستهای غیرفعال برای سرمایهگذاریهای بلندمدت مناسباند.
صندوق تضمین اصل سرمایه
این صندوقها برای سرمایهگذارانی ساخته شده است که نمیخواهند اصل سرمایه خود را از دست بدهند. معمولاً در این صندوقها سرمایهگذاریها بهگونهای است که در پایان دوره، اصل پول سرمایهگذار بهصورت تضمینی باقی میماند. این کار میتواند از ترکیب سرمایهگذاری در اوراق بدهی با بازده ثابت و سایر ابزارهای مالی صورت بگیرد.
سبدگردانی
سبدگردانی به معنی مدیریت حرفهای سبد سرمایهگذاری برای افراد یا شرکتها است. سبدگردانان ماهر با تحلیلهای بنیادی و تکنیکال داراییها را انتخاب کرده و خریدوفروش میکنند. هدف از سبدگردانی دستیابی به بازدهی مناسبی برای سرمایهگذار است. این خدمات را عموماً برای کسانی ارائه میکنند که دانش یا زمان کافی برای مدیریت سبد خود ندارند.
تحلیل بنیادی
تحلیل بنیادی به معنای بررسی عوامل مالی، اقتصادی و صنعتی برای تعیین ارزش واقعی یک دارایی است. تحلیلگران بنیادی مواردی مانند درآمد، سود، داراییها، بدهیها و شرایط اقتصادی کلان را بررسی میکنند تا به ارزش ذاتی سهام پی ببرند. هدف اصلی این تحلیل یافتن سهامهایی است که به قیمت پایینتر از ارزش واقعی خود معامله میشوند.
تحلیل تکنیکال
تحلیل تکنیکال به کمک نمودارها و دادههای قیمتی و حجم معاملات، به پیشبینی قیمتهای آینده داراییها میپردازد. این تحلیل مبتنی بر این فرض است که تاریخچه قیمت و روندها میتوانند اطلاعاتی درباره رفتار آینده بازار فراهم کنند. تحلیل تکنیکال از ابزارهایی مانند میانگینهای متحرک، الگوهای قیمتی و سطوح حمایت و مقاومت استفاده میکند.
اوراق قرضه یا بدهی
اوراققرضه، اوراقیاند که توسط دولتها، شرکتها یا شهرداریها بهمنظور جمعآوری پول برای پروژهها یا رفع نیازهای مالی به فروش میرسند. خریدار اوراق قرضه پول به صادرکننده قرض میدهد و در قبال آن در بازههای مشخص، سود دریافت میکند. در پایان دوره اوراق، اصل مبلغ نیز به خریدار بازپرداخت میشود. اوراققرضه یکی از روشهای امنتر برای سرمایهگذاری است.
دارایی تحت مدیریت (AUM)
دارایی تحت مدیریت (Assets Under Management) دارایی یک صندوق سرمایهگذاری مشترک است که با دارایی سرمایهگذاران خود شکل میگیرد. افزایش AUM نشاندهنده جذب سرمایههای جدید یا افزایش ارزش داراییهای موجود است. همچنین میتواند شاخصی از موفقیت شرکت مدیریت سرمایه باشد. بهعبارت دیگر AUM به داراییهایی میگویند که یک شخص یا نهاد به نمایندگی از سرمایهگذاران میگیرد.
مفهوم ارزش خالص دارایی (NAV)
ارزش خالص دارایی (Net Asset Value) معیاری برای اندازهگیری ارزش واقعی هر واحد صندوق سرمایهگذاری پس از کسر بدهیها است. NAV از تقسیم ارزش کل داراییهای ژصندوق، منهای بدهیها بر تعداد واحدهای صندوق به دست میآید و روزانه محاسبه میشود.
عرضه اولیه (IPO)
عرضه اولیه (Initial Public Offering) سهام یک شرکت است که برای اولین بار به صورت عمومی به فروش میرسد. اغلب قیمت عرضه اولیه سهام، نسبت به دفعات بعدی کمتر است. هدف از عرضه اولیه، جمعآوری سرمایه برای توسعه فعالیتهای شرکت است. سرمایهگذاران معمولاً به دنبال خرید آنها هستند؛ زیرا این سهام ممکن است پس از ورود به بازار با افزایش قیمت همراه باشد.
بازار گاوی
بازار گاوی به بازاری میگویند که در آن قیمتها بهصورت پیوسته در حال افزایشاند. این نوع بازار معمولاً با احساسات مثبت سرمایهگذاران، افزایش تقاضا و بهبود شرایط اقتصادی همراه است. مثال: دورهای که شاخص بورس به مدت طولانی روند صعودی دارد.
بازار خرسی
بازار خرسی به بازاری میگویند که قیمتها بهصورت پیوسته کاهش مییابند و معمولاً همراه با نگرانی و ترس سرمایهگذاران است. این نوع بازار معمولاً نشانه کاهش اعتماد به آینده اقتصادی است. مثال: کاهش شدید قیمت سهام در بحرانهای اقتصادی.
ضریب بتا
ضریب بتا نشاندهنده حساسیت یک دارایی نسبت به نوسانات بازار است. بتای بزرگتر از یک نشاندهنده نوسانات بیشتر نسبت به بازار و ریسک بالاتر است. اگر ضریب بتای سهمی یک باشد، نوسانات آن مطابق با بازار خواهد بود. اگر بتا بیشتر از یک باشد، نوسانات آن بیشتر و ریسک بالاتر است و اگر کمتر از یک باشد، ریسک آن کمتر از بازار است. بتای صفر به معنای ارتباط نداشتن با بازار و بتای منفی نشاندهندهٔ نوسانات عکس بازار است. اگر بتای یک سهم ۱.۵ باشد، یعنی این سهم ۵۰٪ نوسان بیشتری نسبت به کل بازار دارد.
بازده
بازده سود یا زیانی است که از سرمایهگذاری به دست میآید و معمولاً به صورت درصد بیان میشود. بازده شامل بازده قیمتی (تغییر قیمت دارایی) و بازده نقدی (سود نقدی یا بهره دریافتی) است. مثال: بازده ۲۰٪ از سرمایهگذاری ۱۰۰ میلیونی به معنی سود ۲۰ میلیون تومان است.
بدهی
بدهی به مبلغی اطلاق میشود که فرد یا شرکت باید آن را به دیگران بپردازد. بدهیها شامل وامها، اوراق قرضه و دیگر تعهدات مالیاند. مدیریت بدهیها اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا ممکن است بر عملکرد مالی فرد یا شرکت تأثیر بگذارد.
بودجه
بودجه یک برنامه مالی است که در آن پیشبینی درآمدها و هزینهها برای دورهای خاص انجام میشود. بودجهبندی به افراد و شرکتها کمک میکند تا هزینهها و درآمدهای خود را بهینه مدیریت کرده و از بروز کسری مالی جلوگیری کنند.
پسانداز
پسانداز قسمتی از درآمد است که بهجای خرجکردن، برای آینده کنار گذاشته میشود. پسانداز برای اهدافی مانند خرید مسکن، آموزش، بازنشستگی و …است.
پرایس اکشن (Price Action)
پرایس اکشن به معنای تحلیل رفتار قیمت بدون استفاده از شاخصهای فنی پیچیده است. تحلیلگران پرایس اکشن، با مشاهده الگوهای قیمتی، سطوح حمایت و مقاومت و شمعی تصمیمگیری میکنند. این روش تحلیل به معاملهگران کمک میکند تا با تمرکز بر حرکات قیمتی، رفتار بازار را درک کنند. معاملهگری بر اساس پرایس اکشن، رشد چشمگیری در افزایش بازده دارد.
تأمین مالی
تأمین مالی به جمعآوری منابع مالی لازم، برای اجرای یک پروژه یا سرمایهگذاری میگویند. این منابع میتواند از طریق وام بانکی، انتشار اوراق قرضه یا جمعآوری سرمایۀ سرمایهگذاران جذب شوند. تأمین مالی به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم میشود.
تورم
تورم افزایش عمومی و پیوسته قیمت کالاها و خدمات در اقتصاد است. تورم میتواند قدرت خرید پول را کاهش دهد و به دلیل تأثیرات آن بر اقتصاد، بانکهای مرکزی سیاستهایی برای کنترل تورم اجرا میکنند. مثال: تورم سالانه ۲۰٪ به این معناست که قیمتها به طور متوسط ۲۰٪ افزایش یافته است.
آربیتراژ
آربیتراژ به خریدوفروش همزمان یک دارایی در بازارهای مختلف بهمنظور کسب سود بدون ریسک میگویند. این اختلاف میتواند از لحاظ زمانی یا مکانی باشد. آربیتراژ معمولاً در شرایطی صورت میگیرد که اختلاف قیمتی بین بازارها وجود دارد. مثال: خرید ارز در یک بازار و فروش آن در بازاری دیگر با نرخ بالاتر.
سهام شناور آزاد
سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت میگویند که نگهداری آن توسط سهامدارن خرد و بهراحتی در بازار قابلمعامله است. این سهام به دلیل آزاد بودن در بازار، بر نقدشوندگی و نوسانات قیمت تأثیر میگذارد.
بازار خارج از بورس (OTC)
بازار خارج از بورس (Over-The-Counter) بازاری است که در آن معاملات بهصورت مستقیم بین دو طرف بدون واسطه انجام میشود. این بازارها نسبت به بازارهای بورس رسمی قوانین و نظارت کمتری دارند و بیشتر برای اوراق بدهی و ابزارهای مالی خاص استفاده میشوند. این بازار مکان فیزیکی ندارد و معاملات الکترونیکی، تلفنی، با ایمیل و … است.
صندوق مختلط
صندوق مختلط ترکیبی از سهام و اوراق بدهی(قرضه) را در خود دارد تا ریسک سرمایهگذاری کاهش یابد. درصد سهم سهام و اوراق باید با اصول مرتبط با بازار هماهنگ باشد تا ضرر نکنید؛ زیرا هدف آن فراهمکردن بازدهی متعادل است. این صندوقها برای سرمایهگذارانی مناسباند که تمایل دارند ریسک متوسطی داشته و از هر دو نوع دارایی بهرهمند شوند.
درآمد
درآمد مبلغی است که فرد یا شرکت از فروش کالا یا خدمات، سرمایهگذاری یا سایر فعالیتها به دست میآورد. درآمد خالص به معنی درآمد پس از کسر هزینههای مستقیم و مالیات است.
شاخص کل بورس
شاخص کل بورس نشاندهنده تغییرات کلی بازار سهام و میزان رشد یا افت قیمت سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس است. این شاخص را بهعنوان شاخص اصلی برای سنجش وضعیت عمومی بازار بورس تهران استفاده میکنند.
رکود اقتصادی
رکود اقتصادی وضعیتی است که در آن فعالیتهای اقتصادی کاهشیافته و تولید ناخالص داخلی (GDP) به طور پیوسته کاهش مییابد. رکود معمولاً با افزایش بیکاری، کاهش مصرف و کاهش سرمایهگذاری همراه است.
رونق اقتصادی
رونق اقتصادی موقعیتی است که در آن رشد اقتصادی افزایشیافته و تولید و مصرف کالاها و خدمات افزایش مییابد. رونق با افزایش اشتغال، افزایش تولید ناخالص داخلی و بهبود شرایط زندگی مردم همراه است.
ریسک
ریسک به احتمال زیان یا نوسانات منفی در سرمایهگذاری اشاره دارد. ریسکهای مختلفی از جمله ریسک بازار، ریسک اعتباری و ریسک نقدشوندگی وجود دارند. سرمایهگذاران باید با درک درست از ریسک، تصمیمات مالی خود را بهینهسازی کنند.
ارزش ذاتی
ارزش ذاتی یک دارایی به معنای ارزش واقعی آن است که با استفاده از تحلیل بنیادی و ارزیابی عوامل مختلف محاسبه میشود. سرمایهگذاران دنبال خرید داراییهایی با قیمتی کمتر از ارزش ذاتی آنها هستند تا در بلندمدت سود کسب کنند.
سرمایه
سرمایه به مجموعه منابع مالی یا داراییهایی اطلاق میشود که توسط فرد یا شرکت برای کسب سود و توسعه فعالیتها سرمایهگذاری میشود. سرمایه میتواند پول نقد، تجهیزات، یا سهام باشد.
سود
سود به مبلغی است که پس از کسر هزینهها از درآمد باقی میماند. سود میتواند نقدی یا به صورت افزایش ارزش داراییها به سرمایهگذاران بازگردد.
سرمایهگذاری
سرمایهگذاری به عمل تخصیص پول یا منابع به داراییهای مختلف مانند سهام، اوراققرضه، املاک یا پروژههای تجاری برای کسب بازده در آینده میگویند.
سرمایهگذاری ریسکپذیر
سرمایهگذاری ریسکپذیر به سرمایهگذاری در شرکتهای نوپا یا فناوریهای جدید میگویند. این سرمایهگذاری پتانسیل رشد بالایی دارد؛ ولی با ریسکهای زیادی همراه است. این نوع سرمایهگذاری معمولاً توسط سرمایهگذاران حرفهای صورت میگیرد.
سرمایهگذاری انفعالی
سرمایهگذاری منفعل یعنی خریدن و نگهداشتن سهام برای مدت طولانی، بدون اینکه مدام خریدوفروش انجام دهیم. سرمایهگذاران منفعل، سهامشان را میخرند و آن را نگه میدارند، حتی اگر قیمتها برای مدتی افت کند یا نوسانات زیادی داشته باشد. این روش، هزینهها را پایین نگه میدارد و به سرمایهگذار کمک میکند تا به سودهای بلندمدت دست یابد.
سرمایهگذاری فعال
سرمایهگذاری فعال استراتژی است که شامل خریدوفروش مداوم داراییها با هدف کسب بازدهی بیشتر از نوسانات موقت بازار است. سرمایهگذاری فعال نیاز به تحلیل مداوم و تصمیمگیریهای سریع دارد و شامل هزینههای مدیریتی بیشتری است.
سیاستهای پولی و مالی
سیاستهای پولی توسط بانک مرکزی و سیاستهای مالی توسط دولتها برای کنترل اقتصاد است. سیاستهای پولی شامل تنظیم نرخ بهره و میزان عرضه پول است؛ درحالیکه سیاستهای مالی به تنظیم مخارج دولت و مالیاتها اشاره دارد.
مالیات
مالیات مبلغی است که افراد و شرکتها به دولت پرداخت میکنند و از این طریق دولت به تأمین هزینههای عمومی، خدمات اجتماعی و توسعه زیرساختها میپردازد. انواع مالیات شامل مالیات بر درآمد، مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزشافزوده است.
مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
مالیات بر ارزشافزوده به مالیاتی میگویند که در هر مرحله از تولید و توزیع کالا یا خدمات به قیمت اضافه میشود. مصرفکننده نهایی این مالیات را پرداخت میکند.
مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد مالیاتی است که بر اساس میزان درآمد افراد یا شرکتها محاسبه میشود. این مالیات به دولت کمک میکند تا منابع مالی برای تأمین خدمات عمومی جمعآوری کند.
مالیات برعایدی سرمایه
مالیات برعایدی سرمایه مالیاتی است که بر سود حاصل از فروش داراییها مانند سهام یا املاک اعمال میشود. این مالیات معمولاً بهمنظور جلوگیری از فعالیتهای سوداگرانه و ناپایدار در بازارهای مالی است.
معاملات
معاملات به خریدوفروش داراییها مانند سهام، اوراق قرضه، ارز و کالاها برای کسب سود گفته میشود. معاملات میتواند به صورت لحظهای یا در بازههای بلندمدت انجام شود.
مزایده و مناقصه
مزایده فرایندی است که در آن قیمت یک کالا یا خدمات صعودی و با پیشنهادهای بیشتر شرکتکنندگان تعیین میشود. مناقصه نیز فعالیت است که در آن شرکتکنندگان کمترین قیمت را برای ارائه خدمات یا محصولات پیشنهاد میدهند و قرارداد به کمترین قیمت ممکن اختصاص مییابد.
نرخ بازده (ROR)
نرخ بازده نشاندهنده میزان سود یا زیان حاصل از یک سرمایهگذاری نسبت به مبلغ اولیه در یک بازه مشخص است. نرخ بازده معمولاً به صورت درصد بیان میشود و معیار مهمی برای ارزیابی کارایی سرمایهگذاری است.
نرخ بهره
نرخ بهره مبلغی است که به عنوان هزینه استفاده از پول قرضی به وامدهنده پرداخت میشود. نرخ بهره میتواند ثابت یا متغیر باشد و نقش مهمی در تصمیمات اقتصادی و مالی افراد و شرکتها دارد.
هوش مالی
هوش مالی به توانایی فرد در مدیریت درست پول، تحلیل شرایط مالی و اتخاذ تصمیمات هوشمندانه برای افزایش ثروت و کاهش بدهیها میگویند. این مهارت به افراد کمک میکند تا در دنیای پیچیده مالی بهدرستی عمل کنند.
وام
وام مبلغی است که توسط بانک یا مؤسسات مالی به صورت قرض به افراد یا شرکتها پرداخت میشود و باید در مدتزمان مشخصی با بهره بازپرداخت شود. وامها میتوانند برای مقاصد مختلفی از جمله خرید مسکن، راهاندازی کسبوکار یا پرداخت بدهیها استفاده شوند.
دامنه نوسان
دامنه نوسان محدوده مجاز تغییرات قیمت یک دارایی در یک روز معاملاتی است؛ یعنی دامنه بالاترین و پایینترین قیمت یک سهام در روز. این محدوده برای جلوگیری از نوسانات شدید و بیثباتی در بازار تعیین میشود. در بورس تهران، دامنه نوسان معمولاً ۳ درصد تعیین میشود تا از نوسانات بیش از حد جلوگیری شود.
اصطلاحات بازار مالی برای رقابت در معاملات
بازار مالی بسیار وسیع است و اصطلاحات آن تنها محدود به این فهرست نیستند. اگر مفاهیم بنیادی سرمایهگذاری را بدانید، ریسک شکست شما در معاملات کاهش مییابد. برای رقابت و فعالیت، دانش خود در این زمینه را بالا ببرید و دائم اطلاعاتتان را بهروز کنید. آمار و ارقام بهسرعت تغییر میکنند و پیشبینی رکود و نزول تنها با کسب تجربه مهیا است. مطالبی که در این مقاله خوانید به سادهترین روش توضیح داده شدهاند و برای تثبیت لازم است بارها به آن مراجعه کنید.