تفاوت سکه طرح قدیم و طرح جدید در چیست؟

سکه‌های طلا یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری پرطرفدار است و در بازار ایران به دو نوع کلی «طرح قدیم» و «طرح جدید» تقسیم می‌شوند. خرید سکه طلا و طلای آب شده همیشه میان سرمایه‌گذاران ایرانی محبوبیت زیادی داشته است. اگر شما هم تصمیم دارید وارد بازار طلا شوید، لازم است تفاوت سکه طرح قدیم و جدید را دقیق‌تر بشناسید. هرچند این دو نوع سکه از نظر وزن و عیار کاملاً یکسان‌اند، اما در طراحی ظاهری، سال ضرب و در نتیجه در ارزش بازار با یکدیگر فرق دارند. در این مقاله تمام جنبه‌های تفاوت میان سکه طرح قدیم و جدید را بررسی می‌کنیم تا اگر قصد خرید سکه برای پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری دارید، انتخابی آگاهانه‌تر داشته باشید.

سکه طرح قدیم چیست؟

سکه طرح قدیم به سکه‌هایی می‌گویند که بانک مرکزی بین سال‌های 1358 تا 1370 ضرب کرد. این سکه‌ها از نظر طراحی و جزئیات ظاهری با سکه‌های بعد از سال ۱۳۷۰ تفاوت دارند و همین موضوع یکی از نکات مهم در تفاوت سکه طرح قدیم و جدید است. عیار سکه طرح قدیم بهار آزادی ۹۰۰ در هزار، معادل ۲۱.۶ عیار در مقیاس ۲۴ است. مقدار طلای خالص موجود در هر سکه طرح قدیم ۷.۳197 گرم و وزن کلی آن ۸.۱۳3 گرم است؛ ویژگی‌هایی که باعث شده این سکه همچنان در بازار طلا ارزش و اعتبار خاصی داشته باشد.

سکه بهار آزادی چیست؟ در طراحی سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم، تغییراتی نسبت به سکه‌های دوره پهلوی می‌بینیم که جلوه‌ای مذهبی و ملی به آن بخشیده است. در یک سوی سکه، نام مبارک «علی» سه بار درون یک شش‌ضلعی تکرار شده و در پایین آن عبارت «بانک ملی ایران» نقش بسته است. سوی دیگر سکه، تصویر زیبا و نمادین بارگاه امام رضا (ع) را نشان می‌دهد که در بالای آن عبارت «اولین بهار آزادی» و در پایین آن سال ضرب ۱۳۵۸ درج شده است. این جزئیات طراحی از  وجوه تمایز در تفاوت سکه طرح قدیم و جدید است.

سکه طرح جدید چیست؟

به سکه‌های طلایی که از سال ۱۳۷۰ به بعد در ایران ضرب کردند، سکه طرح جدید می‌گویند. تاریخچه ضرب سکه در ایران به دوران هخامنشیان برمی‌گردد و از آن زمان تاکنون، انواع سکه طلا با طرح‌ها و کاربردهای متفاوت تولید شده‌اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز این روند ادامه یافت. همانطور که گفتیم، به سکه‌هایی که از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ در کشور تولید شدند، با نام سکه طرح قدیم می‌شناسند. پس از توقف ضرب آن‌ها، سکه‌هایی با طراحی تازه وارد بازار شدند که تحت عنوان سکه طرح جدید می‌شناسند. این تغییر، نقطه‌ای مهم در لیست تفاوت سکه طرح قدیم و جدید به شمار می‌رود.

از نظر عیار، تفاوت سکه طرح قدیم و جدید وجود ندارد. هر دو نوع سکه دارای عیار 21.6 یا همان ۹۰۰ در هزارند. در ساخت سکه طرح جدید، 21.6 واحد از طلا و 2.4 واحد از فلزات دیگر استفاده می‌کنند تا استحکام آن افزایش یابد. چون طلا فلزی نرم است، برای ضرب سکه آن را با فلزاتی مانند مس ترکیب می‌کنند تا مقاوم‌تر و قابل‌چکش‌کاری شود. این ترکیب  سکه را  برابر خط و خش و تغییر شکل مقاوم می‎کند.

سکه تمام بهار آزادی طرح جدید دارای وزنی برابر با 8.133 گرم است و در ترکیب آن 7.3197 گرم طلای خالص به کار می‌رود. قطر این سکه نیز ۲۲ میلی‌متر است. از نظر ویژگی‌های فیزیکی، شباهت زیادی میان سکه طرح قدیم و سکه طرح جدید وجود دارد، اما طراحی متفاوت آن‌ها وجه اصلی تفاوت سکه طرح قدیم و جدید را تشکیل می‌دهد.

در طراحی سکه طرح جدید، یک سمت سکه به تصویر بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) مزین شده است. در بالای همین سمت عبارت «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» و در پایین آن عبارت «بهار آزادی» نقش بسته است. در سمت دیگر سکه، چهره امام خمینی (ره) به همراه سال ضرب سکه می‌بینیم. به همین دلیل این سکه را «سکه امامی» نیز می‌نامند. این تغییر در طرح و تصویر سکه، بارزترین جلوه‌ی تفاوت سکه طرح قدیم و جدید است. برای اطلاعات بیشتر به مقاله سکه امامی چیست رجوع کنید.

تفاوت سکه طرح قدیم و جدید چیست؟

سکه طرح قدیم چیست؟ بر اساس آخرین اطلاعات موجود، تفاوت سکه طرح قدیم و جدید در چند جنبه مهم مانند سال ضرب، حباب قیمتی و میزان تقاضا بررسی می‌کنند. سکه‌های طرح قدیم بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ ضرب کردند، در حالی‌ که سکه‌های طرح جدید از سال ۱۳۷۰ به بعد وارد چرخه بازار شدند. همین اختلاف زمانی در ضرب، باعث تفاوت در میزان عرضه، ظاهر و محبوبیت دو نوع سکه شده است.

در واقع، با آغاز ضرب سکه‌های جدید، طراحی و ظاهر آن‌ها تغییر یافت و به همین دلیل امروزه سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به خرید سکه‌های جدید دارند. در این میان، آگاهی از تفاوت سکه امامی و بهار آزادی نیز به درک بهتر تفاوت میان سکه‌های طرح قدیم و جدید کمک می‌کند.

از نظر وزن، تفاوت سکه طرح قدیم و جدید به هیچ وجه مطرح نیست. هر دو نوع سکه وزنی برابر با ۸.۱۳۵۹۸ گرم دارند و از نظر عیار طلا نیز مشابه‌اند. با این حال، تفاوت اصلی در میزان تقاضا و شرایط بازار مشخص می‌شود. سکه طرح جدید به‌دلیل رواج بیشتر در معاملات و سهولت فروش، تقاضای بالاتری دارد، در حالی‌ که سکه طرح قدیم به‌مرور از چرخه خرید و فروش روزمره خارج شده است.

حباب سکه چیست؟ در بخش قیمت‌گذاری، تفاوت سکه طرح قدیم و جدید خود را در میزان حباب قیمتی نشان می‌دهد. سکه‌های طرح جدید به‌دلیل محبوبیت بیشتر میان مردم و سرمایه‌گذاران، معمولاً حباب قیمتی بالاتری دارند. در مقابل، سکه طرح قدیم به دلیل کاهش تقاضا و نقدشوندگی پایین‌تر، با حباب قیمتی کمتر معامله می‌شود. به همین دلیل افرادی که دنبال خرید سکه برای سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت‌اند، معمولاً سراغ سکه طرح جدید می‌روند تا در زمان فروش با استقبال بیشتری مواجه شوند.

چرا سکه طرح جدید ضرب شد؟

یکی از دلایل مهم ضرب سکه طرح جدید، کنترل افزایش قیمت و مهار حباب سکه بهار آزادی بود. در اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد، سکه‌های طرح قدیم با رشد شدید تقاضا و افزایش غیرمنطقی قیمت روبه‌رو شدند. تفاوت سال ضرب سکه‌ها نیز موجب شد بازار دچار نوسان شود. در چنین شرایطی، بانک مرکزی برای تنظیم بازار و ایجاد ثبات قیمتی، تصمیم گرفت سکه‌ای با طراحی تازه عرضه کند. این اقدام آغاز تفاوت سکه طرح قدیم و جدید بود که علاوه بر تغییر ظاهری، اهداف اقتصادی مشخصی را دنبال می‌کرد.

در واقع، بانک مرکزی با عرضه سکه طرح جدید یا همان سکه امامی، تلاش کرد تعادل بازار را بازگرداند. با ورود این سکه‌ها، عرضه افزایش یافت و تقاضا برای سکه‌های طرح قدیم کاهش پیدا کرد؛ در نتیجه، قیمت‌ها به سطح منطقی‌تری رسید. از آن زمان، تفاوت سکه طرح قدیم و جدید تنها در طرح و نقش ظاهری خلاصه نمی‌شود، بلکه به سیاست‌های کلان اقتصادی کشور برای مدیریت بازار طلا نیز گره خورده است.

نکته مهم دیگر در روند ضرب سکه‌های جدید، ثابت نگه داشتن سال ضرب(۱۳۸۶) بود. بانک مرکزی با این اقدام هوشمندانه، از افزایش قیمت سکه به‌دلیل تغییر سال ضرب جلوگیری کرد و ثبات بیشتری به بازار بخشید. این تصمیم در کنار طراحی جدید، نشان داد که تفاوت سکه طرح قدیم و جدید نه‌تنها ظاهری، بلکه حاصل رویکردی هدفمند برای کنترل قیمت و حفظ آرامش در بازار طلا بود.

چرا قیمت سکه طرح جدید و قدیم باهم تفاوت است؟

تفاوت قیمت سکه طرح قدیم و جدید تنها به میزان تقاضا محدود نمی‌شود، بلکه چند عامل دیگر نیز در این اختلاف نقش دارند. در حال حاضر، سکه طرح قدیم (بهار آزادی) به‌دلیل کاهش خرید و فروش و نقدشوندگی پایین‌تر، با قیمت کمتری نسبت به سکه طرح جدید یا سکه امامی معامله می‌کنند. از آنجا که بیشتر معاملات بازار، مخصوصاً در صرافی‌ها و بورس کالا، با سکه‌های طرح جدید انجام می‌شود، سکه‌های طرح قدیم به‌تدریج از چرخه اصلی معاملات خارج شده‌اند.

عامل دیگر در تفاوت قیمت سکه طرح قدیم و جدید همچون تفاوت سکه بانکی و غیر بانکی، میزان عرضه و تقاضای روان در بازار است. سکه طرح جدید به‌دلیل پذیرش عمومی، خرید و فروش سریع‌تر و حباب قیمتی بالاتر، ارزش معاملاتی بیشتری دارد. در مقابل، سکه طرح قدیم معمولاً با تأخیر در فروش مواجه می‌شود. به همین دلیل فاصله قیمتی میان این دو نوع سکه ایجاد شده است.

از سوی دیگر، ظاهر و سال ضرب ثابت سکه طرح جدید (۱۳۸۶) نیز باعث شده مردم آن را معتبرتر و قابل‌اعتمادتر بدانند. در حالی‌ که سکه‌های طرح قدیم به دلیل تنوع سال ضرب و عمر طولانی‌تر، کمتر مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرند. در مجموع می‌توان گفت تفاوت سکه طرح قدیم و جدید ریشه در ترکیب عواملی چون تقاضا، نقدشوندگی، اعتبار بازار و میزان حباب قیمتی دارد؛ نه فقط در طراحی یا ظاهر ظاهری آن‌ها.

برای سرمایه گذاری سکه طرح قدیم بخریم یا طرح جدید؟

انتخاب بهترین سکه برای سرمایه گذاری بین این دو نوع سکه، ابتدا باید تفاوت سکه طرح قدیم و جدید را از جنبه نقدشوندگی، میزان تقاضا و ارزش بازار در نظر گرفت. سکه طرح قدیم اگرچه به‌دلیل قیمت پایین‌تر ممکن است در نگاه اول گزینه‌ای وسوسه‌کننده باشد، اما از آنجا که تقاضای بازار برای این نوع سکه رو به کاهش است، خرید آن در بلندمدت ریسک بیشتری دارد. بانک مرکزی دیگر سکه طرح قدیم ضرب نمی‌کند و همین موضوع باعث شده این سکه‌ها به‌مرور از چرخه معاملات روزانه خارج شوند.

در مقابل، سکه طرح جدید یا همان سکه امامی، سهم اصلی معاملات بازار طلا را در اختیار دارد و در صرافی‌ها، بورس کالا و معاملات رسمی از آن استفاده می‌کنند. همین موضوع باعث شده نقدشوندگی و مقبولیت این نوع سکه بسیار بالاتر باشد. به همین دلیل، از دید کارشناسان، در شرایط فعلی بازار، سرمایه‌گذاری روی سکه طرح جدید گزینه‌ای مطمئن‌تر است.

با این حال، اگر سرمایه‌گذار به دنبال خرید در زمان کاهش قیمت‌ها و فروش در کوتاه‌مدت باشد، گاهی اختلاف جزئی قیمتی بین طرح قدیم و جدید می‌تواند فرصتی برای سودآوری سریع فراهم کند. اما در مجموع، با توجه به روند خروج سکه‌های قدیمی از چرخه و افزایش تقاضا برای طرح جدید، تفاوت سکه طرح قدیم و جدید در آینده نیز احتمالاً به نفع سکه‌های امامی باقی خواهد ماند. بنابراین، برای سرمایه‌گذاری بلندمدت و کم‌ریسک، خرید سکه طرح جدید منطقی‌تر است.

تفاوت سکه طرح قدیم و جدید

می‌توان گفت شناخت دقیق تفاوت سکه طرح قدیم و جدید به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیم آگاهانه‌تری در بازار طلا بگیرند. سکه طرح جدید به‌دلیل نقدشوندگی بالا، تقاضای بیشتر و ثبات قیمتی، گزینه‌ای منطقی‌تر برای سرمایه‌گذاری بلندمدت است. در مقابل، سکه طرح قدیم بیشتر جنبه‌ی کلکسیونی و تاریخی دارد. با این حال، افرادی که دنبال تنوع در سرمایه‌گذاری‌اند، می‌توانند در کنار خرید سکه طرح جدید، بخشی از سرمایه خود را نیز به خرید طلای آب شده اختصاص دهند تا از نوسانات بازار بیشترین بهره را ببرند.