توسط : سلامت مالی، موضوعی فراتر از داشتن پول زیاد است. این مفهوم به توانایی شما در مدیریت هزینه‌ها، آمادگی برای شرایط اضطراری، نداشتن بدهی سنگین و ساختن ثروت برمی‌گردد. برای بررسی سلامت مالی خود باید از پنج شاخص کلیدی استفاده کنید؛ محاسبه ارزش خالص (تفاوت دارایی‌ها و بدهی‌ها)، بررسی نسبت هزینه به درآمد، ارزیابی وضعیت بدهی‌ها، سنجش کفایت پس‌انداز (داشتن صندوق اضطراری و پس‌انداز بازنشستگی) و تحلیل توانایی پاسخگویی به شوک‌های مالی. از آنجا که سلامت مالی به طور مستقیم بر سلامت جسمی و روانی تأثیر می‌گذارد، ارزیابی منظم و بهبود آن نه تنها جیب‌تان را پُر نگه می‌دارد، بلکه به آرامش ذهنی‌تان نیز کمک می‌کند.
سلامت مالی به چه معناست؟
سلامت مالی یعنی وضعیت امور مالی شخصی شما چطور است. وقتی سلامت مالی خوبی دارید، می‌توانید هزینه‌های خود را مدیریت کنید، برای شوک‌های مالی آماده باشید، بدهی کمی داشته باشید و ثروت بسازید. سلامت مالی فراتر از درآمد است و شامل پس‌انداز، بدهی‌ها، مخارج ثابت و انعطاف‌پذیری مالی شماست. همانطور که می‌گویند پول پول می‌آورد، سلامت مالی خوب این امکان را می‌دهد فرصت‌های بیشتری برای رشد مالی داشته باشید.
ابعاد مختلف سلامت مالی شامل میزان پس‌انداز، مقدار پولی که برای بازنشستگی کنار می‌گذارید و هزینه‌های ثابت است. متخصصان مالی قوانین کلی برای هر شاخص تعیین کرده‌اند، اما باز هم این شاخص‌ها برای هر فرد متفاوت است. بنابراین سلامت مالی ایستا نیست و با تغییر نقدینگی، دارایی‌ها و نوسان قیمت کالاها و خدمات تغییر می‌کند. نشانه‌های سلامت مالی شرا در ادامه بخوانید:
- جریان ثابت درآمد؛
- تغییرات کم در هزینه‌ها؛
- بازده قوی سرمایه‌گذاری‌ها؛
- افزایش موجودی نقدی است.
برای بهبود سلامت مالی، باید ارزش خالص فعلی خود را محاسبه کنید، بودجه‌ای که بتوانید به آن پایبند باشید را ایجاد کنید، صندوق اضطراری با ۳ تا ۶ ماه هزینه‌های زندگی بسازید و بدهی‌های خود را کاهش دهید. سلامت مالی مثل قلک دوران کودکی است؛ اگر پُرش کنید، روز مبادا به دادتان می‌رسد. تحقیقات نشان می‌دهد سلامت مالی مستقیماً بر سلامت جسمی و روانی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند عامل اصلی استرس در زندگی باشد.
چطور سلامت مالی خود را بررسی کنیم؟
برای بررسی سلامت مالی خود، باید وضعیت کلی پول‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها و عادت‌های مالی‌تان را ارزیابی کنید.
محاسبه ارزش خالص
ارزش خالص شما تفاوت بین دارایی‌ها و بدهی‌هایتان است. برای محاسبه آن، تمام دارایی‌های خود مانند حساب‌های بانکی، سپرده‌های بانکی، خرید طلای آبشده و جواهرات، ملک و خودرو را جمع کنید. سپس کل بدهی‌ها مثل وام‌ها، اقساط خرید و پول‌هایی که به دیگران بدهکارید را از آن کم کنید.
اگر عدد به دست آمده مثبت باشد، در مسیر درستی قرار داشته و سلامت مالی پذیرفتنی دارید. اما اگر منفی باشد، نشان می‌دهد که باید کاهش بدهی‌ها را در اولویت قرار دهید. در شرایط تورمی ایران، داشتن دارایی‌های ارزش‌گذار مانند ملک، طلای آب شده، طلای زینتی یا ارز به حفظ ارزش خالص مثبتتان کمک می‌کند.
ارتقای سواد مالی
سواد مالی مانند چراغی است که مسیر سلامت مالی را روشن می‌کند. با افزایش دانش خود درباره مفاهیم مالی، می‌توانید تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید و از دام‌های مالی دوری کنید. مهارت‌های کلیدی که باید روی آن‌ها تمرکز کنید شامل اصول بودجه‌بندی، مدیریت بدهی، اصول سرمایه‌گذاری، برنامه‌ریزی مالیاتی و محافظت از دارایی‌ها است. سعی کنید هر ماه زمانی را برای به‌روزرسانی اطلاعات مالی خود اختصاص دهید. همچنین، از تجربیات دیگران بیاموزید و در صورت نیاز، از مشاوران مالی معتبر کمک بگیرید.
ساخت صندوق اضطراری
در اقتصاد پرنوسان ایران، داشتن صندوق اضطراری اهمیت دوچندان دارد. این صندوق مثل سپر محافظی عمل می‌کند که در مواقع بحرانی مانند از دست دادن شغل، بیماری ناگهانی یا تعمیرات ضروری به کمکتان می‌آید و سلامت مالی‌تان را حفظ می‌کند.
مدیران مالی توصیه می‌کنند که معادل ۳ تا ۶ ماه هزینه‌های زندگی‌تان را کنار بگذارید. با توجه به تورم در ایران، بهتر است بخشی از این پول را به صورت ارز یا طلای آبشده نگهداری کنید و بخشی را در حساب‌های کوتاه‌مدت با سود بانکی مناسب قرار دهید. فراموش نکنید که به این پول باید به راحتی دسترسی داشته باشید، پس آن را در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت با نقد شوندگی کم قرار ندهید.
محافظت از دارایی‌ها با بیمه مناسب
بیمه نقش مهمی در محافظت از سلامت مالی شما در برابر رویدادهای غیرمنتظره دارد. پوشش‌های بیمه‌ای اساسی شامل بیمه درمان، بیمه عمر، بیمه مسئولیت، بیمه اموال (خانه و خودرو) و در برخی موارد بیمه ناتوانی و بیمه مراقبت‌های بلندمدت است. هر کدام از این بیمه‌ها از یک جنبه از زندگی و دارایی‌های شما محافظت می‌کنند.
فرانشیز و حق بیمه، مبلغی که ماهانه یا سالانه پرداخت می‌کنید، را با توجه به وضعیت مالی خود تنظیم کنید. معمولاً بیمه‌نامه‌های با فرانشیز بالاتر، حق بیمه کمتری دارند. بیمه‌های خود را هر سال بررسی کنید تا مطمئن شوید پوشش کافی دارید و در عین حال بیش از حد نیاز هزینه نمی‌کنید. به یاد داشته باشید که عاقلان به وقت بلا سپر می‌سازند، پس قبل از وقوع حادثه‌ای ناگوار، با بیمه مناسب از خود محافظت کنید.
منظور از هوش مالی چیست؟
بررسی نسبت هزینه به درآمد
نسبت هزینه به درآمد یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت مالی است. برای محاسبه آن، کل هزینه‌های ماهانه خود را بر درآمد ماهانه تقسیم و در ۱۰۰ ضرب کنید تا درصد به دست آید. متخصصان مالی توصیه می‌کنند این نسبت کمتر از ۷۰٪ باشد؛ یعنی نباید بیش از ۷۰٪ درآمدتان صرف هزینه‌ها شود.
در این بررسی، هزینه‌ها را به دو دسته ثابت و متغیر تقسیم کنید. هزینه‌های ثابت مانند اجاره، قسط وام و بیمه‌اند که هر ماه باید پرداخت کنید. هزینه‌های متغیر مانند غذا، تفریح و خرید لباس‌اند که انعطاف‌پذیری بیشتری دارند. اگر نسبت هزینه به درآمد شما بالاست، می‌توانید با کاهش هزینه‌های متغیر شروع کنید.
سنجش کفایت پس‌انداز
پس‌انداز کافی نشانه مهمی از سلامت مالی است. اولین معیار، داشتن صندوق اضطراری است. آیا پولی کنار گذاشته‌اید اگر درآمدتان قطع شود، به قدری است که بتوانید ۳ تا ۶ ماه هزینه‌های زندگی را پوشش دهید؟
دومین معیار، میزان پس‌انداز شما برای بازنشستگی است. برای سنجش کفایت پس‌انداز بازنشستگی، از قانون ۲۵ برابر استفاده کنید. طبق این قانون، برای بازنشستگی راحت، باید حداقل ۲۵ برابر هزینه‌های سالانه مورد نیاز در دوران بازنشستگی را ذخیره کنید. همچنین می‌توانید از نسبت جایگزینی درآمد استفاده کنید؛ یعنی چند درصد از درآمد قبل از بازنشستگی را می‌توانید در دوران بازنشستگی حفظ کنید. این نسبت معمولاً باید حداقل ۷۰٪ باشد.
تحلیل توانایی پاسخگویی به شوک‌های مالی
انعطاف‌پذیری مالی یا توانایی مقابله با شوک‌های غیرمنتظره، شاخص مهمی از سلامت مالی است. از خودتان بپرسید؛ اگر هزینه اضطراری بزرگی مانند تعمیر اساسی خودرو یا هزینه پزشکی غیرمنتظره پیش بیاید، چقدر طول می‌کشد تا بتوانید آن را پرداخت کنید؟
برای سنجش این توانایی، سناریوهای مختلف را در نظر بگیرید؛ از دست دادن شغل، کاهش ۲۰ درصدی درآمد، یا هزینه اضطراری معادل یک ماه حقوق. برای هر سناریو، برنامه اقدام مشخصی داشته باشید. اگر برای این شرایط آمادگی ندارید، باید روی تقویت صندوق اضطراری، کاهش بدهی‌ها و ایجاد منابع درآمدی متنوع تمرکز کنید.
چه عواملی روی سلامت مالی تاثیرگذار است؟
عوامل متعددی بر سلامت مالی افراد تأثیر می‌گذارند که فراتر از میزان درآمد صرف‌اند. سلامت مالی واقعی به توانایی شما در مدیریت منابع مالی، داشتن برنامه برای آینده و انعطاف‌پذیری در برابر شوک‌های مالی بستگی دارد.
- جریان درآمد پایدار: داشتن منبع درآمد ثابت و قابل پیش‌بینی اولین گام در مسیر سلامت مالی است. اگر به قول معروف دخلتان با خرجتان جور باشد، استرس مالی کمتری خواهید داشت.
- میزان بدهی: حجم بدهی‌ها و نوع آن‌ها تأثیر مستقیمی بر سلامت مالی دارد. بدهی‌های با بهره بالا مانند بدهی کارت‌های اعتباری می‌توانند مانند خوره به جان پول‌تان بیفتند و پیشرفت مالی شما را متوقف کنند.
- عادت‌های پس‌انداز: توانایی کنار گذاشتن بخشی از درآمد برای آینده نشانه اصلی سلامت مالی است. متخصصان توصیه می‌کنند حداقل ۲۰٪ درآمد خود را پس‌انداز کنید تا پشتوانه مالی برای روزهای سخت داشته باشید.
- سواد مالی: آگاهی از اصول مدیریت پول، سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مالی به شما کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید. سلامت مالی در گرو دانش مالی است.
- نسبت هزینه‌های ثابت به درآمد: هرچه درصد کمتری از درآمدتان صرف هزینه‌های ثابت مانند اجاره، قسط و قبوض شود، انعطاف‌پذیری مالی بیشتری خواهید داشت. بهتر است این نسبت از ۵۰٪ درآمد بیشتر نباشد تا قدرت مانور بیشتری در شرایط اضطراری داشته باشید.
والدین چه نقشی در سواد مالی کودکان دارند؟
چطور سلامت مالی‌مان را بهبود ببخشیم؟
بهبود سلامت مالی نیازمند برنامه‌ریزی، پایبندی به اصول مدیریت پول و ایجاد عادت پولساز و مالی سالم است.
بودجه‌بندی
بودجه‌بندی پایه و اساس سلامت مالی است، مانند نقشه راهی که مسیر خرج کردن پول‌تان را مشخص می‌کند. برای شروع، تمام درآمدها و هزینه‌های خود را دقیق ثبت کنید. این کار نشانتان می‌دهد پول‌تان دقیقاً کجا می‌رود و کدام هزینه‌ها را می‌توانید کاهش دهید. بعد از شناسایی الگوهای خرج کردن، هزینه‌ها را به سه دسته ضروری، مهم و غیرضروری تقسیم کنید تا اولویت‌بندی واضح‌تری داشته باشید.
حالا می‌توانید یک بودجه واقع‌بینانه تنظیم کنید و به آن پایبند باشید. قانون ۵۰/۳۰/۲۰ (۵۰٪ نیازهای اساسی، ۳۰٪ خواسته‌ها و ۲۰٪ پس‌انداز) راهنمای خوبی است، اما می‌توانید آن را متناسب با شرایط خود تغییر دهید. از ابزارهای دیجیتال مانند اپلیکیشن‌های بودجه‌بندی استفاده کنید یا حتی یک دفتر ساده داشته باشید.
کاهش هدفمند بدهی‌ها
بدهی‌ها می‌توانند مانند سنگی بر گردن سلامت مالی شما سنگینی کنند. اولین قدم برای مدیریت بدهی‌ها، شناخت دقیق آن‌هاست. فهرستی از تمام بدهی‌های خود تهیه کنید و جزئیات هر کدام شامل مبلغ کل، نرخ بهره، حداقل پرداخت ماهانه و زمان باقی‌مانده تا تسویه کامل را یادداشت کنید. سپس آن‌ها را بر اساس نرخ بهره یا مبلغ اولویت‌بندی کنید تا بدانید کدام یک را زودتر باید تسویه کنید.
برای کاهش بدهی‌ها دو روش محبوب وجود دارد:
- روش بهمنی؛ پرداخت بدهی‌های با بهره بالاتر ابتدا؛
- روش گلوله برفی؛ پرداخت کوچک‌ترین بدهی‌ها ابتدا.
در هر دو روش، حداقل پرداخت ماهانه را برای همه بدهی‌ها انجام می‌دهید، اما هر پول اضافی را روی یک بدهی خاص متمرکز می‌کنید. پس از تسویه هر بدهی، مبلغی که برای آن پرداخت می‌کردید را به بدهی بعدی اضافه می‌کنید.
برنامه‌ریزی برای بازنشستگی
بازنشستگی شاید دور به نظر برسد، اما برنامه‌ریزی برای آن از ارکان مهم سلامت مالی است. هر چه زودتر شروع کنید، با سرمایه کمتری می‌توانید به مبلغ بیشتری برسید، زیرا از قدرت بهره مرکب بهره می‌برید.
کارشناسان توصیه می‌کنند حداقل ۱۵٪ از درآمد خود را برای بازنشستگی کنار بگذارید. اگر محل کارتان طرح بازنشستگی با مشارکت کارفرما دارد، حتماً به میزانی پس‌انداز کنید که از حداکثر مشارکت کارفرما بهره‌مند شوید.
علاوه بر بیمه تأمین اجتماعی یا صندوق بازنشستگی دولتی، بهتر است در صندوق‌های بازنشستگی خصوصی، بیمه عمر و سرمایه‌گذاری‌هایی با افق بلندمدت نیز پول بگذارید. تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری‌ها (سهام، اوراق، املاک و…) می‌تواند ریسک را کاهش دهد. همچنین سعی کنید با سرمایه گذاری برای دوران بازنشستگی، منابع درآمدی غیرفعال ایجاد کنید همچنان برایتان پول تولید کنند.
برای بهبود سلامت مالی خود می‌توانید پنج اقدام اساسی انجام دهید؛ ایجاد و پیروی از یک بودجه دقیق (با تقسیم‌بندی هزینه‌ها به ضروری، مهم و غیرضروری)، ساخت صندوق اضطراری (معادل ۳ تا ۶ ماه هزینه‌های زندگی)، کاهش هدفمند بدهی‌ها (با روش بهمنی یا گلوله برفی)، برنامه‌ریزی برای بازنشستگی (با کنار گذاشتن حداقل ۱۵٪ درآمد)، و ارتقای سواد مالی. زندگی پستی و بلندی‌های زیادی دارد و همانطور که قدیمی‌ها می‌گفتند کار امروز را به فردا مسپار، هر چه زودتر اقدامات عملی برای بهبود سلامت مالی خود را شروع کنید. با این کار، نه تنها از استرس‌های مالی دور می‌شوید، بلکه می‌توانید با خیال راحت‌تر برای آینده برنامه‌ریزی کنید و از زندگی لذت ببرید.
"
