تفاوت بین تورم و رکود را بدانید!

با یک مثال ساده تفاوت تورم و رکود را یاد بگیرید! تورم مانند دویدن روی تردمیل است؛ هرچقدر هم تلاش کنید، با مقصد فاصله دارید. از طرف دیگر، رکود مانند ثابت ایستادن در جایی است که هیچ حرکتی در اطراف وجود ندارد. این دو پدیده اقتصادی با وجود تضاد‌هایشان، دو روی یک سکه‌اند که در این مقاله به تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.

تورم چیست؟

اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم «تورم چیست؟» در پاسخ باید بگوییم: «افزایش قیمت عمومی کالاها و خدمات در یک بازه زمانی مشخص.» به‌نوعی با آغاز تورم، قیمت عمومی کالاها و خدمات در به یکباره روندی صعودی پیدا می‌کند. تورم، عواقب ناگواری به همراه دارد که قدرت اقتصادی مردم کشور را کاهش می‌دهد. در نتیجه تورم موارد زیر رخ می‌دهند:

• کاهش قدرت خرید مردم؛
• افزایش نابرابری اقتصادی؛
• کاهش ارزش پس‌اندازها و دارایی‌ها؛
• افزایش نرخ بهره؛
• کاهش اعتماد به پول ملی؛
• و …

انواع تورم را بشناسید

همانطور که اشاره کردیم، تورم یکی از مفاهیم کلیدی در اقتصاد است که به افزایش مستمر سطح عمومی قیمت‌ها در طول زمان اشاره دارد. انواع تورم بر اساس سرعت افزایش قیمت‌ها و علل وقوع تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی‌ها کمک می‌کنند تا علل و شدت تورم را بهتر درک کنید. بیایید با انواع تورم آشنا شویم:

تورم خزنده (تورم ملایم)

این نوع تورم زمانی رخ می‌دهد که قیمت‌ها به‌طور تدریجی و با سرعت کم افزایش یابند. معمولا تورم خزنده نشانه‌ای از رشد اقتصادی سالم است و در بازه‌های زمانی طولانی، نگرانی جدی ایجاد نمی‌کند.

تورم شتابان (تورم تند)

وقتی نرخ افزایش قیمت‌ها سرعت بیشتری می‌گیرد، با تورم شتابان مواجه می‌شویم. این نوع تورم می‌تواند نگران‌کننده باشد، زیرا مردم برای خرید کالاها و خدمات، عجله می‌کنند و این رفتار تقاضا را بیش از پیش افزایش می‌دهد.

تورم افسارگسیخته (هایپر تورم)

این نوع تورم یکی از شدیدترین انواع تورم است که اقتصاد را به شدت مختل می‌کند. در این حالت، قیمت‌ها با سرعتی بسیار بالا و غیرقابل‌کنترل افزایش می‌یابند.

تورم فشار تقاضا

تورم فشار تقاضا زمانی رخ می‌دهد که تقاضای کل در اقتصاد از عرضه پیشی می‌گیرد. به عبارتی، مردم حاضرند برای کالاها و خدمات هزینه بیشتری بپردازند و این باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود.

تورم ناشی از فشار هزینه‌

این نوع تورم، ناشی از افزایش هزینه‌های تولید است. وقتی هزینه مواد اولیه، دستمزدها یا انرژی افزایش می‌یابد، قیمت کالاها و خدمات نیز بالا می‌رود.

تورم وارداتی

وقتی قیمت کالاهای وارداتی افزایش می‌یابد (مثلا به دلیل کاهش ارزش پول ملی یا افزایش قیمت جهانی کالاها)، این نوع تورم به وجود می‌آید.

تورم ساختاری

تورم ساختاری به علت ضعف‌های ساختاری در اقتصاد ایجاد می‌شود. عواملی مانند ناکارآمدی سیستم‌های توزیع یا مشکلات در تولید می‌توانند تورم ساختاری ایجاد کنند.

تورم روانی

در برخی موارد، انتظارات مردم از افزایش قیمت‌ها خود عاملی برای تورم است. اگر مردم باور داشته باشند که قیمت‌ها افزایش خواهد یافت، برای خرید پیش‌دستی می‌کنند و تقاضای بالا، قیمت‌های واقعی را افزایش می‌دهند.

رکود یعنی چه؟

در پاسخ به سوال رکود چیست باید بگوییم که رکود یعنی: «دوره‌ای از وضعیت اقتصادی که در آن تولید ناخالص داخلی به مدت حداقل دو فصل متوالی کاهش می‌یابد.» در نتیجه‌ی رکود اقتصادی عواقب زیر رخ می‌دهند:

• کاهش فعالیت‌های اقتصادی؛
• افزایش نرخ بیکاری؛
• کاهش درآمدها؛
• کاهش عرضه و تقاضا.

دلایل ایجاد رکود اقتصادی

رکود اقتصادی زمانی رخ می‌دهد که عوامل متعددی تقاضای کل، سرمایه‌گذاری و تولید را در یک اقتصاد کاهش می‌دهد. عواملی مانند کاهش مصرف و سرمایه‌گذاری، افزایش نرخ بهره، سیاست‌های مالی نادرست، شوک‌های خارجی (مانند بحران‌های انرژی) و بی‌ثباتی سیاسی می‌توانند رکود اقتصادی را به وجود آورد. در ادامه، با این دلایل و چگونگی تاثیر آن‌ها بر اقتصاد بیشتر آشنا خواهیم شد.

از دست رفتن اعتماد به اقتصاد:

وقتی اعتماد مصرف‌کنندگان از دست می‌رود، تقاضای کل و تولید پایین می‌آید؛ در نتیجه تولیدکنندگان بودجه کمتری دارند و کارکنان بیشتری را از دست می‌دهند. کاهش بودجه به مرور رکود اقتصادی ایجاد می‌کند. همچنین این عامل نرخ بیکاری را نیز در جامعه بالا می‌برد.

اختلال در تعادل عرضه و تقاضا

در صورتی که میزان کالاها یا خدمات موجود در بازار بیشتر از تقاضای مردم برای آن‌ها باشد، عرضه بیش از حد بالا می‌رود و این عامل قیمت‌ را کاهش می‌دهد. برعکس، اگر تقاضا بیشتر از عرضه باشد، قیمت‌ها افزایش می‌یابند. در هر دو حالت، وقتی تعادل بین عرضه و تقاضا برقرار نباشد، تولیدکنندگان نمی‌توانند به سود کافی برسند، سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد و در نتیجه رشد اقتصادی را متوقف می‌کند. در این شرایط رکود اقتصادی به‌ وجود می‌آید.

سیاست‌های مالی و پولی نامناسب:

افزایش بیش از حد نرخ بهره یا کاهش شدید مخارج دولت، از سیاست‌های جلوگیری از رکود اقتصادی است. گاهی همین سیاست‌ها در دراز مدت، عامل ایجاد رکود اقتصادی‌اند.

شوک‌های خارجی:

بحران‌های مالی جهانی، افزایش قیمت نفت، یا جنگ‌ها و بلایای طبیعی از شوک‌های غیر‌قابل‌کنترلی‌اند که می‌توانند به اقتصاد کشورها آسیب بزنند و در نهایت رکود اقتصادی ایجاد کنند.

حباب‌های اقتصادی و ترکیدن آن‌ها:

وقتی یک بازار خاص (مثل مسکن یا سهام) به طور بی‌رویه رشد و سپس سقوط می‌کند، اعتماد مردم به اقتصاد آن جامعه کاهش میابد. این کاهش اعتماد، از نشانه‌های مهم ایجاد رکود اقتصادی است.

تحریم‌های اقتصادی:

وقتی یک کشور تحت تحریم قرار می‌گیرد، دسترسی آن به منابع و بازارهای جهانی کاهش میابد. این موضوع با کاهش تولید، نرخ بیکاری در جامعه را بالا می‌برد. به این ترتیب سطح رفاه مردم پایین می‌آید و در نهایت رکود اقتصادی به وجود می‌آید.

بی‌ثباتی نرخ ارز:

بی‌ثباتی نرخ ارز زمانی رخ می‌دهد که ارزش پول ملی یک کشور به‌طور مداوم و غیرقابل‌پیش‌بینی تغییر می‌کند. این نوسانات می‌تواندسرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان را دچار سردرگمی کند، چون هزینه‌ها و درآمدها دیگر قابل پیش‌بینی نیستند. علاوه بر این، بی‌ثباتی نرخ ارز، قیمت کالاهای وارداتی را افزایش می‌دهد و بر صادرات نیز تاثیر منفی می‌گذارد. این عوامل تولید را کاهش می‌دهد که نتیجه آن رکود اقتصادی است.

وام گرفتن:

شرکت‌ها و دولت‌ها برای پوشش هزینه‌ها به وام گرفتن روی می‌آورند که بدهی‌ها را افزایش می‌دهد. برای پرداخت آن دولت‌ها ممکن است مالیات را بالا ببرند و هزینه‌های عمومی را کم کنند. این موارد زمینه ساز رکود اقتصادی است.

فرق بین تورم و رکود در چیست