مروارید شناس شوید! از راه‌های تشخیص مروارید اصل تا انواع آن

از هزاران سال پیش تاکنون، مروارید گران‌بهاترین گوهر طبیعی است که خلاف سایر جواهرات، بدون نیاز به تراش، خودش را مثل یک ستاره نشان می‌دهد. این گوهر کروی شکل که در دل صدف‌ها و به واسطه یک مزاحم ناخوانده تشکیل می‌شود، انواع مختلفی دارد. در این میان، مروارید طبیعی این روزها حکم کیمیا را پیدا کرده و قیمتش سر به فلک می‌زند، اما نوع پرورشی با همان کیفیت و زیبایی، دست کم ۹۵ درصد بازار را قبضه کرده است. می‌توانید مروارید را در رنگ‌های متنوعی از سفید شیری گرفته تا سیاه، و در اشکال مختلف از کاملاً گرد تا شکل‌های نامتقارن باروک پیدا کنید.

مروارید چیست؟

مروارید گوهری طبیعی و زیبا است که در بدن صدف‌ها (موجودات نرم‌تن دریایی) تشکیل می‌شود. وقتی یک جسم خارجی مثل ذره شن یا انگل وارد صدف می‌شود، نرم‌تن برای دفاع از خود، ماده‌ای به نام «ناکر» را به صورت لایه‌های متحدالمرکز دور آن جسم ترشح می‌کند. این لایه‌ها روی هم جمع می‌شوند و به مرور زمان، مروارید را شکل می‌دهند. مثل وقتی که یک خار توی دست‌تان می‌رود و بدن دورش کیست می‌سازد، صدف هم همین کار را با مهمان ناخوانده‌اش می‌کند.

مروارید قدیمی‌ترین جواهر شناخته شده است که قدمتش به هزاران سال پیش برمی‌گردد. خلاف سایر سنگ‌ های قیمتی که نیاز به تراش و پرداخت دارند، مروارید به طور طبیعی، زیبا و درخشان از آب درمی‌آید. این گوهر در دو نوع طبیعی و پرورشی وجود دارد. نوع طبیعی به طور خودبه‌خودی در طبیعت شکل می‌گیرد، در حالی که نوع پرورشی با دخالت انسان تولید می‌شود. مروارید در آب‌های خلیج فارس هم وجود دارد و به همین دلیل این منطقه را «بهشت مروارید» می‌نامند.

نگاهی به ویژگی‌های مروارید

این جواهر در بدن نرم‌تنان دوکفه‌ای مانند صدف تشکیل می‌شود و منشا طبیعی دارد. ترکیب شیمیایی آن از کربنات کلسیم و ماده آلی کونچیولین ساخته شده است. معمولاً کروی است، اما با اشکال نامنظم، مانند گلابی یا دکمه‌ای هم در طبیعت می‌توان آن را یافت. رنگ‌های متنوعی شامل سفید، کرم، زرد، صورتی، نقره‌ای، آبی، سبز و سیاه دارد.

نوع طبیعی آن در آب‌های شور (دریاها) یا آب‌های شیرین (دریاچه‌ها و رودخانه‌ها نیز رشد می‌کند و سال‌ها زمان می‌برد تا ساخته شود؛ اما ساخت نوع پرورشی‌ها حدود 6 ماه تا 4 سال زمان می‌برد. مقیاس موس آن حدود 2.5 تا 4.5 است و این میزان موس، تقریبا نرم به حساب می‌آید. ارزش آن را بر اساس اندازه، شکل، رنگ، درخشندگی و کیفیت سطح تعیین می‌‌کنند. این جواهر به مراقبت خاص نیاز دارد و از تماس با مواد شیمیایی و عرق بدن آسیب می‌بیند.

انواع مروارید طبیعی را بشناسید

مرواریدهای طبیعی کمیاب شامل مروارید صدف حلزونی (با رنگ صورتی منحصربه‌فرد)، مروارید باروک (با شکل‌های نامنظم و خاص) و مروارید ملو ملو (با رنگ نارنجی آتشین) است که همگی بدون دخالت انسان و به صورت کاملاً طبیعی شکل می‌گیرند.

صدف حلزونی (Conch)

صدف حلزونی در زمره کمیاب‌ترین گوهرهای جهان قرار دارد و فقط در صدف حلزون‌های ملکه به وجود می‌آید. این مروارید را نمی‌توان پرورش داد و تنها راه دستیابی به آن، یافتن اتفاقی در طبیعت است. از هر هزار حلزون ملکه، فقط یکی مروارید تولید می‌کند! رنگ غالب آن صورتی است که از کم‌رنگ تا پررنگ تغییر می‌کند. شکل این مروارید معمولاً نامنظم بوده و به خاطر همین کمیابی دست نیافتنی، قیمتش سر به فلک می‌کشد. جواهرشناسان حرفه‌ای برای یک مروارید صدف حلزونی باکیفیت، حاضرند پول زیادی خرج کنند.

باروک (Baroque)

به آن‌هایی که شکل کاملاً گرد و منظم ندارند، باروک می‌گویند. این مرواریدها انگار قاعده و قانون را دور انداخته‌اند و هر شکلی که دل‌شان خواسته به خود گرفته‌اند. می‌توانند اشکی، تخم‌مرغی، سیب‌زمینی، سکه‌ای یا حتی مثل دانه برنج باشند. با اینکه منظم نیستند، اما در طراحی جواهرات حرف اول را می‌زنند و طراحان برای‌شان سر و دست می‌شکنند.

مدل اشکی باروک طرفداران پر و پا قرصی دارد. جالب است بدانید گاهی اندازه‌شان تا ۴۰ میلی‌متر هم می‌رسد و اگر یک باروک واقعاً منحصر به فرد گیرتان بیاید، ممکن است ارزشش از مروارید گرد هم بیشتر باشد.

ملو ملو (Melo Melo)

ملو ملو را نوعی حلزون دریایی همنام خود در آب‌های گرم جنوب شرقی آسیا می‌سازد. رنگ‌ آن از زرد کم‌رنگ تا قهوه‌ای تیره متغیر است، اما آنچه جواهرشناسان را دیوانه می‌کند، رنگ نارنجی آتشین آن است که شبیه غروب خورشید می‌درخشد.

این نوع ساختار متفاوتی دارد و به جای لایه‌های متحدالمرکز معمول، دارای الگویی شعاعی از ماده‌ای به نام کلسیت است. تا امروز هر کس تلاش کرده آن را پرورش دهد، با شکست مواجه شده و به همین دلیل، ملو ملو را فقط در طبیعت می‌توان یافت. قیمتش آن‌قدر بالاست که فقط کلکسیونرهای سرشناس توانایی خریدش را دارند.

معرفی انواع مروارید پرورشی

انواع اصلی نمونه‌های پرورشی شامل آکویا (مرواریدهای کلاسیک ژاپنی)، آب شیرین (ارزان‌تر و متنوع‌تر)، تاهیتی (مروارید سیاه و خاکستری) و دریای جنوب (مرواریدهای طلایی و سفید بزرگ) است که هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی از نظر اندازه، رنگ و درخشندگی دارند.

آکویا

در ساحل ژاپن و چین پرورش می‌یابد و قدمت تولید آن به حدود 100 سال می‌رسد. اندازه آن بین 4 تا 10 میلی‌متر است و شکل کلاسیک و گرد آن همان تصویری است که با شنیدن اسم مروارید در ذهن اکثر مردم نقش می‌بندد.

آب شیرین

در دریاچه‌ها و مخازن پرورشش می‌دهند و با قیمت مناسب‌تر نسبت به سایر انواع پرورشی، دل خریداران را برده است. تنوع رنگی و شکلی فراوانی دارد و اندازه‌اش از 2 تا 15 میلی‌متر متغیر است.

تاهیتی

تاهیتی به مروارید سیاه هم معروف است، در جزایر پلی‌نزی فرانسه تولید می‌شود و اندازه‌اش بین 8 تا 15 میلی‌متر دارد. رنگ آن طیفی از خاکستری و زغالی تا سبز تیره است با انعکاس‌هایی که گاهی رنگین‌کمانی و پر نقش و نگار می‌شود. ضخامت لایه برای تاهیتی با کیفیت، باید حداقل 0.8 میلی‌متر است و علی‌رغم شهرتش به عنوان مروارید سیاه، به ندرت کاملاً مشکی است.

دریای جنوب (طلایی)

پرورش‌دهندگان شاه مرواریدها را در استرالیا، فیلیپین و اندونزی پرورش می‌دهند و اندازه‌شان بین 8 تا 20 میلی‌متر است! این مروارید غول‌پیکر در میان همتایان خود، گران‌ترین و لوکس‌ترین است و در دو رنگ اصلی سفید و طلایی عرضه می‌شود. نوع طلایی آن چنان درخشان است که انگار تکه‌ای از غروب آفتاب را در دست گرفته‌اید.

استاندارد 4C معروف در الماس چیست؟

مروارید را چطور کشت می‌کنند؟

نوع پرورشی را با وارد کردن یک هسته خارجی به همراه تکه‌ای از بافت زنده صدف دیگر درون صدف سالم کشت می‌‌کنند. سپس صدف در شرایط کنترل‌شده را در آب نگه می‌دارند تا با ترشح لایه‌های ناکر دور آن هسته، طی یک تا سه سال شکل بگیرد.

انتخاب محیط مناسب و آماده‌سازی صدف‌ها

نخستین قدم در کشت این گوهر، پیدا کردن محل مناسب برای پرورش صدف‌هاست. این مرحله حکم پی‌ریزی ساختمان را دارد و اگر درست انجام نشود، کل پروژه به باد می‌رود. پرورش‌دهندگان خلیج‌های آرام و دور از امواج خروشان را انتخاب می‌کنند تا قفس‌های صدف در امان باشند.

بچه صدف‌ها که اصطلاحاً به آن‌ها اسپات می‌گویند، ابتدا در مخازن ویژه نگهداری می‌شوند و پس از حدود دو ماه به سبدهای معلق در آب منتقل می‌شوند. صدف‌ها باید حداقل سه سال رشد کنند تا به اندازه کافی قوی شوند و بتوانند فرایند هسته‌گذاری را تحمل کنند. این مرحله صبر ایوب می‌خواهد، اما نتیجه شیرینی دارد.

هسته‌گذاری و کاشت محرک

در این مرحله، صدف‌های بالغ را به اتاق عمل مزرعه مروارید می‌برند. کار اینجا شبیه جراحی قلب باز است و دقت بالایی می‌طلبد! پرورش‌دهندگان با ایجاد شکافی کوچک در بدن نرم صدف، هسته‌ای را که معمولاً از جنس پوسته صدف‌های دیگر است، همراه با تکه کوچکی از گوشت صدف قربانی شده وارد بدن صدف می‌کنند.

این ترکیب هسته و بافت زنده، کلید اصلی موفقیت در پرورش مروارید است. بافت زنده صدف میزبان شروع به ترشح ماده‌ای به نام ناکر می‌کند که همان صدف مروارید است. پس از هسته‌گذاری، صدف‌ها به آب برگردانده و آن‌ها را به قفس‌ها یا حلقه‌های پلاستیکی وصل می‌‌کنند.

رشد و برداشت

وقتی پرورش‌دهندگان صدف‌ها را به آب برمی‌گردانند، طبیعت جادویش را شروع می‌کند. صدف برای محافظت از خود در برابر جسم خارجی، لایه‌هایی از ماده‌ای به نام کنچیولین و سپس ناکر را دور آن تشکیل می‌دهد. دمای آب، تغذیه و شرایط محیطی نقش مهمی در کیفیت و رنگ مروارید نهایی دارد. این دوره پرورش معمولاً بین یک تا سه سال طول می‌کشد و پیشرفت کار را گاهی با اشعه ایکس بررسی می‌کنند.

برداشت آن معمولاً در فصل زمستان است، زیرا آب سرد تولید ناکر را کند کرده و مروارید درخشش بهتری پیدا می‌کند. غواصان مرواریدها را با دقت از بدن صدف خارج می‌کنند و پرورش‌دهندگان می‌توانند از همان صدف‌ها چندین بار برای تولید مرواریدهای بزرگ‌تر استفاده کنند. این کار شبیه برداشت میوه از درخت است، با این تفاوت که درخت را نمی‌برید و سال بعد دوباره میوه می‌دهد!

مروارید طبیعی و پرورشی چه تفاوتی باهم دارند؟

نوع طبیعی و پرورشی هر دو از ناکر (لایه‌های کربنات کلسیم) تشکیل می‌شوند، اما تفاوت اصلی آن‌ها در نحوه شکل‌گیری است. در نوع طبیعی، جسم خارجی به طور تصادفی وارد صدف می‌شود و بدون دخالت انسان شکل می‌گیرد، در حالی که در نوع پرورشی، انسان عامل محرک را عمداً درون صدف قرار می‌دهد.

منشأ و فرآیند تشکیل

در نوع طبیعی، یک فرآیند کاملاً اتفاقی، وقتی ذره‌ای شن یا موجودی ریز وارد صدف می‌شود، صدف برای دفاع از خود شروع به ترشح لایه‌های ناکر می‌کند. این فرآیند طبیعی سال‌ها طول می‌کشد و احتمال موفقیت آن بسیار پایین است. از هر ده هزار صدف، شاید فقط یکی مروارید تولید کند.

پرورش‌دهندگان مروارید با وارد کردن عمدی یک هسته (معمولاً تکه‌ای از پوسته صدف دیگر) به همراه بافت زنده صدف، تشکیل مروارید را آغاز می‌کنند! نوع پرورشی بین 6 ماه تا 3 سال زمان می‌برد تا کامل شود و جالب اینکه شانس موفقیت در تولید آن‌ها خیلی بیشتر از مرواریدهای طبیعی است!

قیمت و ارزش

به دلیل کمیابی افسانه‌ای، نوع طبیعی قیمتی سرسام‌آور دارد و اغلب آن‌ها را فقط در حراجی‌های عتیقه می‌توان پیدا کرد. هر سال به دلیل آلودگی آب‌ها و صید بی‌رویه، تعداد صدف‌های مولد مروارید کمتر شده و قیمت نمونه‌های طبیعی بالاتر می‌رود. خرید نوع طبیعی این روزها بیشتر شبیه سرمایه‌گذاری است تا خرید جواهر!

پرورشی‌ها با قیمتی معقول‌تر در دسترس عموم قرار دارند و بیش از 95 درصد موجود در بازار را تشکیل می‌دهد. با وجود قیمت پایین‌تر، از نظر کیفیت و زیبایی چیزی کم از نوع طبیعی ندارد و حتی گاهی به دلیل کنترل شرایط رشد، ظاهری منظم‌تر و یکدست‌تر دارد.

تشخیص و شناسایی

طبیعی ساختار داخلی متحدالمرکز و یکنواختی دارد و در زیر اشعه ایکس، هسته مشخصی نشان نمی‌دهد. وزن آن معمولاً از نمونه پرورشی هم‌اندازه سنگین‌تر است و سطح آن شاید ناهمواری‌های طبیعی بیشتری را نمایش می‌دهد. اگر روی سطح آن با ناخن خراش دهید، ناخن‌تان کمی پودر تولید می‌کند.

هسته مصنوعی در اشعه ایکس، به وضوح قابل تشخیص است و در زیر نور ماوراء بنفش معمولاً به رنگ زرد دیده می‌شود. تشخیص قطعی آن از نوع طبیعی نیاز به ابزارهای تخصصی دارد و با چشم غیرمسلح تقریباً غیرممکن است.

نحوه و روش‌های تشخیص مروارید اصل

می‌توانید با چند آزمایش ساده، مروارید اصل را از نمونه‌های مصنوعی و بدل تشخیص دهید و از کلاهبرداری فروشندگان متقلب جلوگیری کنید!

بررسی نقص‌های سطحی و آزمایش دما

نوع اصل هیچوقت کاملاً بی‌نقص و منظم نیست و معمولاً دارای ناهمواری‌هایی در سطح خود است. به دنبال لکه‌های ریز، فرورفتگی‌ها یا بی‌نظمی‌های جزئی در شکل مروارید باشید، چون طبیعت کمال‌گرا نیست! در مقابل، نمونه تقلبی اغلب بیش از حد کامل و یکدست‌اند و درخشش یکنواختی در تمام سطح خود دارند.

از طرفی، نوع اصل سرد است و به راحتی گرم نمی‌شود. وقتی آن را در دست می‌گیرید، باید چند ثانیه احساس خنکی کنید، مثل وقتی که پای برهنه روی سرامیک راه می‌روید. مروارید را در دست بگیرید و به احساس سردی آن دقت کنید. اگر تقلبی باشد، تقریباً هم‌دمای محیط است و خیلی زود در دست شما گرم می‌شود.

سایش و اصطکاک

نمونه‌های اصل وقتی به هم سابیده می‌شوند، کمی حالت زبری و اصطکاک ایجاد می‌کنند. دوتا را بین انگشتان خود نگه دارید و آن‌‌ها را به آرامی به هم بمالید. اگر اصل باشد، کمی اصطکاک حس می‌کنید و حتی ممکن است مقدار کمی پودر تولید شود. تقلبی‌ها معمولاً صاف‌اند و به راحتی روی هم می‌لغزند.

بررسی سوراخ مروارید

محل سوراخ شدن مروارید سرنخ‌های خوبی به شما می‌دهد. به لبه‌های سوراخ با دقت نگاه کنید. در نوع اصل، سوراخ لبه‌های تیز دارد و شبیه یک استوانه توخالی به نظر می‌رسد. در نمونه‌های تقلبی، سوراخ اغلب دارای لبه‌های گرد است و گاهی رنگ اطراف سوراخ با بقیه آن تفاوت دارد.

آزمایش پرتاب

این آزمایش نیاز به کمی احتیاط دارد. نمونه را از ارتفاع حدود ۶۰ سانتی‌متری روی یک سطح شیشه‌ای رها کنید. نوع اصل به دلیل ساختار متراکم و طبیعی‌اش، پس از برخورد با سطح شیشه، به ارتفاع حدود ۳۵ سانتی‌متر باز می‌گردد. اگر تقلبی باشد، معمولاً چنین بازگشتی نخواهد داشت.

آزمایش صدا

نوع اصل صدای خاصی دارند. یک رشته مروارید را تکان و به صدای آن گوش دهید. نوع اصل صدایی لطیف و آرام‌بخش تولید می‌کنند. در مقابل، تکان دادن یک رشته تقلبی به دلیل توخالی بودن دانه‌ها، صدایی خشن و ناخوشایند دارد که شبیه به جغجغه است.

آزمایش میکروسکوپ

همچنین، اگر به میکروسکوپ دسترسی دارید، می‌توانید سطحش را با دقت بیشتری بررسی کنید. سطح را با بزرگنمایی حداقل ۳۰ برابر ببینید. نوع اصل دارای الگویی شبیه پیچ و خم‌اند که باعث می‌شود بافتی ریز داشته باشند، در حالی که سطح تقلبی اغلب دارای برجستگی‌های دانه‌دار و نسبتاً منظم است.

توجه به قیمت

قیمت هم راهنمای خوبی است. به قیمت محصول و ادعای فروشنده دقت کنید. مروارید اصل هرگز ارزان نیست و حتی ارزان‌ترین نوع آن ( آب شیرین) برای یک گردنبند، چند صد میلیارد قیمت دارد؛ حتی شاید از قیمت طلا هم گران‌تر باشد! اگر محصولی با قیمت خیلی پایین به شما پیشنهاد می‌شود، بوی کلاهبرداری به مشام می‌رسد!

معرفی 13 سنگ قیمتی به همراه مشخصات و ویژگی های آن

برای تعیین کیفیت مروارید باید به چه استانداردهایی توجه کنیم؟

می‌توانید به کمک روش‌های زیر کیفیت مروارید را بررسی کنید:

• درخشش: درخشندگی نشان‌دهنده کیفیت لایه‌های ناکر آن است. هرچه تعداد لایه‌های ناکر بیشتر باشد، جلای بهتری خواهد داشت.
• کیفیت سطح: سطح باکیفیت باید صاف و عاری از لک، نقطه و ناهمواری باشد. هر نقص سطحی مانند حفره، برآمدگی یا خط روی مروارید، ارزش آن را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
• تقارن: نوع کاملاً گرد به دلیل نادر بودن، بیشترین ارزش را دارند. شکل‌های نامتقارن مانند باروک اگرچه جذابیت خاصی دارند، اما معمولاً ارزان‌تر از انواع کروی‌اند.
• رنگ: رنگ بسته به نوع صدف و محیط رشد آن متغیر است. نوع سیاه تاهیتی و طلایی دریای جنوب به دلیل کمیابی، جزو گران‌ترین انواع مروارید محسوب می‌شوند.
• اندازه: قطر رابطه مستقیمی با قیمت آن دارد. با افزایش هر میلی‌متر به قطر ، قیمت آن به صورت تصاعدی بالا می‌رود.
• محل صید: مرواریدهای آب شور معمولاً کیفیت بالاتری نسبت به انواع آب شیرین دارند. مرواریدهای دریای جنوب (استرالیا و فیلیپین) و تاهیتی در بالاترین رده کیفی و قیمتی قرار دارند.

تفاوت بین مروارید آب شور و آب شیرین

مرواریدهای آب شور در دریاها و اقیانوس‌ها شکل می‌گیرند و معمولاً درخشندگی بیشتری دارند، در حالی که مرواریدهای آب شیرین در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و برکه‌ها تولید می‌شوند و از تنوع شکل و رنگ بیشتری برخوردارند.

تفاوت قیمت این دو نوع هم قابل توجه است؛ نوع آب شور به دلیل کمیابی، زمان تولید طولانی‌تر و کیفیت بالاتر، گران‌تر از همتای آب شیرین خود است. نوع آب شیرین مثل سربازهای پیاده نظام‌اند؛ فراوان‌تر و با قیمت مناسب‌تر، در حالی که آب شورها حکم افسران ارشد را دارند؛ کمیاب‌تر و گران‌تر!

آیا مروارید پرورشی تغییر رنگ می‌دهد؟

بله، پرورشی با گذشت زمان تغییر رنگ می‌دهد؛ زیرا همان ساختار ارگانیک مروارید طبیعی را دارد. از آنجا که مروارید از مواد آلی مانند کربنات کلسیم و کونچیولین تشکیل شده، به مرور زمان و در اثر عوامل محیطی مانند نور، رطوبت، عرق بدن و تماس با مواد شیمیایی رنگش دستخوش تغییر می‌شود.

این تغییر رنگ معمولاً به سمت زردی یا کدر شدن است. چون پرورشی‌ها دقیقاً همان پروسه طبیعی تشکیل را طی می‌کنند و فقط در شروع فرآیند، انسان دخالت داشته، از نظر ساختاری تفاوتی با مروارید طبیعی ندارند. حتی تغییر رنگ مروارید یکی از نشانه‌های اصل بودن آن است، چون نمونه‌های مصنوعی که از شیشه یا پلاستیک ساخته می‌شوند، رنگشان ثابت می‌ماند.

برای جلوگیری از تغییر رنگ زودهنگام، باید آن را دور از نور مستقیم خورشید، مواد شیمیایی و عطر نگهداری کرده و بعد از استفاده با پارچه نرم پاکش کنید تا عمر و درخشندگی‌اش مثل روز اول باقی بماند.

مروارید با پیشینه‌ای چند هزار ساله، همچنان تاج سر جواهرات طبیعی به شمار می‌رود. این گوهر که بدون نیاز به تراش‌کاری، خودش را به رخ می‌کشد، در بدن نرم‌تنان دریایی شکل می‌گیرد. ماجرای تولدش شبیه یک داستان دفاعی است؛ ذره‌ای شن یا موجودی ریز وارد صدف می‌شود و نرم‌تن برای دفاع، لایه‌های ناکر را دورش می‌پیچد. در دو نوع اصلی وجود دارد؛ طبیعی که این روزها حکم عنقا را دارد و پرورشی که ۹۵ درصد بازار را گرفته است. از نظر محیط رشد هم به دو دسته آب شور (گران‌تر، درخشان‌تر، کروی‌تر) و آب شیرین (ارزان‌تر، متنوع‌تر، نامنظم‌تر) تقسیم می‌شود.