توسط : مسلما تاکنون اسم آبکاری طلا یا روکش را شنیده‌اید، اما ممکن است اطلاعات کافی در مورد آن نداشته باشید. آبکاری طلا یکی از اصطلاحات بازار طلا و فرآیندی است که در آن لایه نازکی از طلا روی فلز دیگر قرار داده می‌شود. حال ممکن است سوال کنید دوام آبکاری چقدر است؟ انواع روش آبکاری چیست؟ برای آبکاری طلا سفید باید چه کار کرد؟ قیمت آبکاری طلا چقدر است؟ در ادامه همه چیز درباره آبکاری و نکات مهم آن ذکر شده، پس برای کسب اطلاعات بیشتر و گرفتن پاسخ سوالات خود، تا انتهای این مطلب از گلدیکا با ما همراه باشید.
تعریف آبکاری
آبکاری به فرآیندی می‌گویند که با استفاده از آن یک جسم فلزی را با استفاده از لایه‌ای بسیار نازک از فلز دیگر (مانند طلا) و با اعمال جریان الکتریکی مستقیم می‌پوشانند. انجام این کار تا حدودی باعث حل شدن فلزات و ایجاد پیوند شیمیایی در بین آنها می‌شود. به‌طورمعمول ضخامت این پوشش اعمال شده حدود 0.0002 اینچ ضخامت خواهد داشت. بهطورکلی آبکاری افزودنی به سطح فلز به صورت طبیعی جدا نمی‌شود و نمی‌افتد.
پس می‌توان در طول ماه‌ها و سال‌ها از آن استفاده کرد. با توجه به ضخامت بسیار کمی که این لایه رویی دارد، برای کاربردهای مختلفی از آن استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است که با توجه به محافظت بیشتر برخی از فلزات در برابر خوردگی یا آسیب و زنگ زدگی، از آنها به عنوان پوشش استفاده می‌کنند.
ممکن است یکی از هدف‌های آبکاری طلا برای جلا دادن به انواع وسایل تزئینی و یا بدلیجات باشد ولی خوب است بدانیم بسیاری از مصنوعات طلا نیز پس از ساخته شدن برای جلای بیشتر با طلای ۲۴ عیار آبکاری می‌شوند. اگر جواهرات شما نیز پس از استفاده جلای خود را از دست داده، می‌توانید با آبکاری آن را مثل روز اول نو کنید.
آبکاری روی طلا
همانگونه که ذکر شد آبکاری طلا به فرآیندی گفته می‌شود که در آن روی سطح یک فلز پایه، لایه نازکی از طلا قرار می‌گیرد. در سال 1805 این فرآیند به وسیله لوئیچی والنتینو بروگناتلی که شیمیدان معرف ایتالیایی بود، ابداع شد. به عبارت دیگر با استفاده از لایه نازکی از طلا، روی نقره را آبکاری کرد. تا همین اواخر بیشتر برای اهداف تزیینی مانند افزودن رنگ لوکس به ساعت‌ها، جواهرات و یا اشیا دیگر از آبکاری طلا استفاده می‌شد. در حالی‌که اکنون در صنایع مختلفی مانند هوافضا و الکترونیک نیز از آبکاری طلا استفاده می‌شود.
آبکاری طلا سفید
بهطورکلی برای تغییر رنگ روکش زرد از طلای 24 عیار استفاده شده، درحالی‌که برای آبکاری طلا سفید از روکش رودیوم استفاده می‌شود. انجام این کار جلا و زیبایی بسیاری به طلای سفید می‌دهد. به این کار هم روکش آب طلا سفید نیز می‌گویند. توجه داشته باشید که فلز اصلی طلای سفید و زرد با هم تفاوتی ندارد تنها فلزات دیگری که با آن ترکیب می‌شوند باعث تغییر رنگ آن می‌شوند. برای دستیابی به طلای سفید، معمولا از نیکل، منگنز، و پالادیم در ترکیب با طلا استفاده می‌شود. از سوی دیگر برای درخشان و براق ماندن و همچنین حفظ سفیدی طلا سفید، همواره یک روکش رودیوم روی آن کشیده می‌شود.
انواع روش و آموزش آبکاری طلا
برای آبکاری طلا از 4 روش استفاده می‌شود که این روش‌ها به ترتیب به شرح زیر خواهند بود:
آبکاری طلا تزئینی (سیانیدی)
یک از رایج‌ترین روش‌های آبکاری طلا، آبکاری تزئینی است که علاوه بر استفاده از آن در صنعت جواهرات در آبکاری وسایل تزئینی و خانگی نیز استفاده می‌شود. در آبکاری تزئینی زیورآلات طلا از روکشی با ضخامتی بین 0.75 تا 2.5 میکرون استفاده می‌کنند. درحالی‌که ضخامت روکش طلا وسایل تزئینی بین 0.5 تا 3 میکرون است.
این نوع آبکاری طرفداران بسیار دارد؛ زیرا رنگ‌های متنوع آن شامل قرمز، زرد، سفید، صورتی، سبز، شامپاینی و رزگلد است. در این آبکاری به منظور شفاف، درخشان و براق ماندن فلزاتی که جنس آنها از طلا نیست از روکش نیکل استفاده می‌کنند.
آبکاری طلا آلیاژی
یکی دیگر از وش‌های رایج آبکاری طلا، آبکاری طلا آلیاژی است که سبب می‌شود مقاومت فلزات در مقابل سایش و خوردگی بسیار بالا برود. این روش آبکاری دوام و مقاومت بسیار بالایی داشته و از آن در صنایع دندانپزشکی، هواپیمایی، پزشکی و مصارف صنعتی استفاده می‌کنند. در اصلاح تخصصی به این روش آبکاری، جوش‌کاری یا لحیم‌کاری نیز گفته می‌شود.
آبکاری طلا اسیدی
در این روش در فلزات ثبات رنگی قابل توجهی ایجاد می‌شود که ثبات رنگ و سختی آن با میزان و نوع ترکیبات داخل وان آبکاری، رابطه مستقیمی دارد. در این روش نیز مانند آبکاری طلا تزئینی از رنگ‌های مختلفی استفاده می‌شود که پرطرفدارترین آنها رنگ‌های سبز، زرد، پرتقالی و بنفش است.
آبکاری طلا سولفیتی
ضخامت زیاد این آبکاری، باعث ایجاد تمایز آن از سایر روش‌های دیگر آبکاری می‌شود. در این آبکاری در هر دقیقه ضخامتی به میزان 8 میکرون روی فلز کشیده شده و درخشش آن را افزایش می‌دهد. همچنین ظریف‌کاری در این روش بسیار است که درنهایت باعث می‌شود فلز به صورت درخشان و زیبا دیده شود.
آبکاری طلا با رادیوم
متخصصان جواهرسازی، طلا را با رودیوم آبکاری می‌کنند تا درخشندگی و مقاومت آن را افزایش دهند. آنها اغلب این روش را برای طلای سفید به کار می‌برند، زیرا رودیوم، فلزی گران‌بها از خانواده پلاتین، لایه‌ای سفید و براق می‌سازد و طلا را از خط و خش حفظ می‌کند. طلای سفید به طور طبیعی رنگ خاکستری دارد، اما رودیوم آن را به جواهری درخشان تبدیل می‌کند.
جواهرسازان مراحل آبکاری با رودیوم را شبیه به آبکاری طلا انجام می‌دهند: ابتدا قطعه را تمیز می‌کنند، سپس آن را در محلول رودیوم قرار می‌دهند و جریان الکتریکی اعمال می‌کنند. لایه رودیوم معمولاً ضخامتی بین ۰.۵ تا ۱ میکرون دارد و بسته به نحوه استفاده، از ۶ ماه تا چند سال دوام می‌آورد.
طرز ساخت آب رادیوم برای آبکاری طلا
محلول آبکاری رودیوم، که گاهی به آن آب رادیوم می‌گویند، را با فرآیندی پیچیده و تخصصی می‌سازند. این کار به تجهیزات آزمایشگاهی و دانش عمیق شیمی نیاز دارد. متخصصان نمک‌های رودیوم مانند سولفات رودیوم را در اسید سولفوریک یا حلال‌های دیگر حل می‌کنند. برای مثال، آنها از ترکیب ۳ گرم فلز پلاتین، ایندیوم و رودیوم در محلول نانو استفاده می‌کنند تا رنگی سفید با ماندگاری بالا به دست آورند. حتما توجه داشته باشید که مواد شیمیایی خطرناک در این فرآیند نقش دارند، بنابراین بدون تجهیزات ایمنی، کسی نباید آن را امتحان کند.
آبکاری طلا روس
جواهرسازان، طلا را به سبک روسی یا رزگلد آبکاری می‌کنند تا لایه‌ای به رنگ صورتی-قرمز روی فلزات ایجاد کنند. این رنگ زیبا از ترکیب طلا با مس پدید می‌آید و در قرن نوزدهم در روسیه محبوبیت یافت. آنها در فرآیند آبکاری، از محلول‌های حاوی طلا و مس بهره می‌برند تا لایه‌ای مقاوم و دلربا بسازند.
متخصصان مراحل آبکاری را مانند روش استاندارد پیش می‌برند، اما ترکیب الکترولیت را برای دستیابی به رنگ رزگلد تنظیم می‌کنند. این روش حساسیت پوستی کمی ایجاد می‌کند و ماندگاری بالایی دارد، بنابراین نیازی به تکرار مکرر نیست. برای نگهداری، کاربران باید از تماس با مواد شیمیایی پرهیز کنند.
آبکاری طلا روی برنج
طلا را روی برنج، آلیاژی از مس و روی، آبکاری می‌کنند تا جواهرات و قطعات تزئینی زیبایی خلق کنند. برنج پایه‌ای عالی برای چسبندگی طلا فراهم می‌آورد و طلا مستقیماً روی آن می‌نشیند تا رنگی درخشان بسازد. برای دوام بیشتر، جواهرسازان اغلب لایه‌ای زیرین مانند نیکل اضافه می‌کنند.
مراحل عبارت‌اند از:
- جواهرسازان برنج را تمیز و چربی‌زدایی می‌کنند؛
- آنها قطعه را در محلول الکترولیتی طلا قرار می‌دهند؛
- سپس جریان الکتریکی اعمال می‌کنند تا لایه‌ای با ضخامت ۱ تا ۵ میکرون تشکیل دهند.
این روش برای کارهای آنتیک و تزئینی ایدئال است و دوام قابل توجهی ارائه می‌دهد.
آبکاری طلا روی استیل
متخصصان، طلا را روی استیل، فولاد ضدزنگ، آبکاری می‌کنند تا بدلیجات و جواهرات مقاوم بسازند. استیل پایه‌ای سخت دارد، بنابراین آنها لایه زیرین مانند مس یا نیکل اضافه می‌کنند تا چسبندگی افزایش یابد. عیار طلا معمولاً بین ۱۴ تا ۱۸ قرار می‌گیرد.
مراحل عبارت‌اند از:
- جواهرسازان سطح را سمباده‌کاری و چربی‌زدایی می‌کنند؛
- آنها pH سطح را تنظیم می‌کنند؛
- سپس لایه زیرین (مس یا نیکل) را آبکاری می‌کنند؛
- در نهایت، لایه طلا را با جریان الکتریکی اعمال می‌کنند.
این روش ماندگاری بالایی دارد و برای زیورآلات روزمره گزینه‌ای عالی به شمار می‌رود.
دوام آبکاری
دوام آبکاری به عوامل مختلفی مانند ضخامت روکش طلا و محیطی که قطعه طلاکاری‌شده در آن قرار داده می‌شود، بستگی دارد. بهطورکلی هرچقدر ضخامت روکش طلا بیشتر باشد، دوام بیشتری خواهد داشت. به بیان دیگر پوشش ضخیم‌تر مقاومت بالاتری در برابر حملات شیمیایی، پارگی، خوردگی و سایش دارد. محیطی که قطعه طلاکاری‌شده در آن قرار می‌گیرد روی مدت زمان ماندگاری روکش طلا تاثیر خواهد داشت.
برای مثال در صورت قرار گرفتن در معرض آب نمک و یا سایر مواد خورنده، روکش طلا نسبت به محیط کنترل‌شده دوام کمتری خواهد داشت. توجه داشته باشید که آبکاری طلا روشی دائمی نیست و با گذشت زمان پوشش آن فرسوده‌شده و درنهایت فلز زیرین آن نمایان خواهد شد. از طرف دیگر با گذشت زمان درخشندگی آن کاهش می‌یابد و محو می‌شود، اما با استفاده از نگهداری و مراقبت مناسب، آبکاری تا 2 سال دوام خواهد داشت.
روش‌های نگهداری از مصنوعات آبکاری‌شده
روش‌های نگهداری از زیورآلات آبکاری‌شده به شرح زیر است:
- زیورآلات خود را از تماس با عطر، مواد آرایشی و سایر مواد شیمیایی دور نگه دارید تا پوشش آبکاری آسیب نبیند.
- از زیورآلات آبکاری‌شده با طلا در برابر مایعات خاص مانند آب کلردار، عرق بدن یا مواد اسیدی محافظت کنید.
- زیورآلات آبکاری‌شده را روی سطوح زبر مانند میز، در یا سایر اشیای خشن قرار ندهید تا از ایجاد خراش جلوگیری شود.
- برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی، بهتر است هر کدام از زیورآلات خود را در جعبه‌ای جداگانه نگهداری کنید.
- زیورآلات خود را به طور منظم و با روش‌های مناسب تمیز کنید تا درخشندگی آنها حفظ شود.
قیمت آبکاری و روش تشخیص فلز آبکاری‌شده از طلا
هزینه آبکاری طلا می‌تواند با توجه به اندازه قطعات و نوع سرویس موردنیاز بسیار متفاوت باشد. به بیان دیگر هزینه آن بسیار متغیر است و قبل از هر تصمیمی باید با فردی متخصص و با تجربه مشورت کنید. از سوی دیگر برای تشخیص فلز آبکاری‌شده از طلا باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
- خرید طلا از سایت‌ها و فروشگاه‌های معتبر
- حک شدن عیار 750 در داخل محصول خریداری‌شده
- دریافت فاکتور معتبر در هنگام خرید
- ذکر شدن وزن و عیار طلا در داخل فاکتور
- در صورت تمایل به خرید طلای دست دوم، کسب اطمینان از خرید طلای موردنظر
- در صورت داشتن هرگونه شک به طلای خریداری‌شده، می‌توانید آن را به طلا فروشی دیگری ببرید و از آنها بخواهید تا طلای شما را محک بزنند. از طرف دیگر خودتان نیز می‌توانید با استفاده از اسید مخصوص طلای خود را محک بزنید. توجه داشته باشید که برای انجام این کار باید مراقب دست‌های خود باشید و این کار را با رعایت نکات ایمنی انجام دهید.
آبکاری طلا در منزل امکان‌پذیر است؟
بله، آبکاری طلا در منزل امکان‌پذیر است. در ادامه مراحل این روش را به طور مفصل بررسی می‌کنیم.
آماده‌سازی سطح
برای شروع آبکاری طلا در منزل، ابتدا سطح قطعه را تمیز کنید تا تمام خاک، ذرات و روغن‌ها را از روی آن بردارید. شما می‌توانید سطح را پولیش بزنید یا از فرآیند سندبلاست استفاده کنید تا همه کثیفی‌ها را کاملاً حذف کنید.
تمیزکاری عمیق
در مرحله دوم تمیزکاری، از روش‌های برقکافت، بخار یا اولتراسونیک بهره ببرید تا روغن‌ها و کثیفی‌های باقی‌مانده را به طور کامل بزدایید. این مرحله، که به عنوان تمیزکاری عمیق شناخته می‌شود، اطمینان می‌دهد که هیچ آلودگی‌ای باقی نماند. معمولاً از تمیزکاری با بخار برای جواهراتی با درزها و شکاف‌های گسترده استفاده کنید، زیرا این روش بسیار مؤثر است.
شستشو
قطعه جواهر را با آب بشویید تا تمام باقیمانده‌های مواد تمیزکننده را از بین ببرید.
اعمال لایه آستر
یک لایه بسیار نازک از آبکاری نیکل، که به عنوان لایه آستر یا فلش شناخته می‌شود، روی قطعه فلزی اصلی اعمال کنید. این لایه نیکل پیوند بین سطح زیرین و طلا را بهبود می‌بخشد، از آلوده شدن مخزن آبکاری طلا جلوگیری می‌کند و مانع مخلوط شدن فلزات و واکنش‌های منفی احتمالی می‌شود.
شستشوی دوم
قطعه جواهر را دوباره با آب کاملاً بشویید تا باقیمانده‌های پاک‌کننده‌ها را حذف کنید.
اعمال پوشش پایه
در این مرحله لایه‌هایی از فلزاتی مانند نقره، نیکل و مس را اضافه کنید. در نهایت، طلا را روی سطح بالایی رسوب دهید.
پوشش نهایی
قطعه جواهر را در محلول آبکاری غوطه‌ور کنید تا یون‌های طلا را جذب کند. فلزات مختلف به دما و ولتاژهای گوناگونی نیاز دارند. جواهرات را از میله کاتد آویزان کنید و سپس آنها را در مخزن محلول آبکاری طلا، که بار مثبت دارد، غوطه‌ور سازید. قطعات جواهر با بار منفی، یون‌های طلای مثبت را جذب می‌کنند و در این فرآیند آبکاری می‌شوند.
شستشوی نهایی
در پایان، جواهرات آبکاری‌شده را در آب بشویید و سپس آنها را آویزان کنید تا خشک شوند.
هزینه آبکاری طلا 1404
عوامل متعددی بر هزینه آبکاری با طلا در ایران تاثیر می‌گذارند. در سال‌های گذشته، صنعتگران برای هر گرم طلا مبلغی بین ۱۰ هزار تا ۳۰ هزار تومان دریافت می‌کردند. امروزه، نوسانات قیمت طلا و تغییرات اقتصادی این هزینه را دگرگون می‌سازند. برای کسب اطلاعات دقیق از قیمت‌ها، شما می‌توانید از کارگاه‌های تخصصی یا فروشگاه‌های طلا پرس‌وجو کنید.
آبکاری طلا
آبکاری طلا روشی است که در آن روکش نازکی از طلا روی سایر فلزات دیگر قرار داده می‌شود. از روش‌های آبکاری می‌توان آبکاری طلا تزئینی، آبکاری آلیاژی، آبکاری اسیدی و آبکاری سولفیتی را نام برد. بهطورکلی دوام آبکاری وابستگی زیادی به نوع نگهداری شما دارد و باید برای نگهداری و مراقبت از آن به یکسری نکات توجه داشت.
