توسط : تا به حال به این فکر کرده‌اید چرا هر سال باید بخشی از درآمدتان را به دولت پرداخت کنید؟ این مالیات‌ها چه تأثیری بر زندگی مالی شما دارند؟ چطور می‌توان به‌درستی آن‌ها را مدیریت کرد؟ مالیات بر درآمد، یکی از موضوعات پیچیده دنیای مالی‌ست که بسیاری از افراد را فراری می‌دهد. اما درک این سیستم برای گرفتن تصمیمات مالی بهتر، کمک‌تان می‌کند. با داشتن دانش کافی در مورد مالیات بر درآمد، از فرصت‌ها و مزایای قانونی بهره‌مند شوید. در این مقاله، تمام جزئیات مالیات بر درآمد را، به زبان ساده، توضیح می‌دهیم.
مالیات چیست و چرا از ما دریافت میشود؟
مالیات چیست؟ یکی از منابع اصلی درآمد دولت‌ها برای ارائه خدمات عمومی و مدیریت اقتصادی است. به زبان ساده، مالیات مبلغی است که دولت از درآمد و دارایی افراد و کسب‌وکارها دریافت می‌کند. دولت با این پول، خدماتی چون آموزش، بهداشت، امنیت و… را ارائه می‌دهد. این سهم مالی را، بر اساس قوانین مشخص و با درصدهای معین از درآمد و دارایی افراد و سازمان‌ها دریافت میکنند. به بیان دیگر، مالیات نوعی «مشارکت اجباری» است که در عوض آن، جامعه از خدمات عمومی بهره‌مند می‌شوند.
مالیات بر درآمد چیست؟
مالیات بر درآمد، از انواع مالیات‌های مستقیم است که دولت از درآمد افراد و کسب‌وکارها دریافت می‌کند. این نوع مالیات به‌طور معمول درصدی از درآمد سالانه یا ماهانه افراد است. بنابراین اگر شاغلید یا کسب‌وکاری دارید، باید بخشی از درآمدتان را به‌عنوان مالیات بر درآمد، به دولت بپردازید. پرداخت این مالیات، راهی برای تنظیم توزیع درآمد در جامعه و حمایت از اقشار کمتر برخوردار است. در راستای این هدف، برخی افراد، معاف از پرداخت مالیات خواهند شد.
درآمد مشمول مالیات چیست؟
درآمد مشمول مالیات به درآمدی اشاره دارد که از انواع منابع شغلی یا غیرشغلی به دست می‌آید. طبق قانون مالیات، افراد موظف‌اند بخشی از این درآمد را به دولت بپردازند. برای مثال، درآمدهایی همچون حقوق و دستمزد، سود سرمایه‌گذاری‌ها، درآمد اجاره ملک و سود حساب‌های بانکی، درآمدهای مشمول مالیات‌اند. البته برخی درآمدها مانند پاداش‌های ویژه، کمک‌های خیریه و معافیت‌های شرایط خاص، معاف از پرداختند.
مبنای مالیات بر درآمد چیست؟
مالیات بر درآمد یکی از انواع مالیات‌های مهم است که بر پایه درآمد مشمول مالیات افراد یا نهادها محاسبه و دریافت میشود. به طور کلی، مبنای آن درآمد کل منهای هزینه‌های قابل قبول و معافیت‌های قانونی است. این مالیات بر اساس قوانین هر کشور تعیین میشود و هدف آن تأمین منابع مالی دولت، تنظیم اقتصاد و کاهش نابرابری‌هاست.
در ایران، مالیات بر درآمد بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه میشود. سازمان امور مالیاتی کشور این قانون را اجرا می‌کند. مبنا، درآمد مشمول مالیات است که پس از کسر هزینه‌های مجاز، استهلاک، زیان‌ها و معافیت‌ها تعیین میشود.
قوانین مالیات طلا در سال 1404
انواع مالیات بر درآمد را بشناسید
همان طور که اشاره کردیم، مالیات بر درآمد انواع مختلفی دارد و به منابع گوناگون تعلق می‌گیرد. از درآمد مشاغل گرفته تا فعالیت‌های خاصی مانند کشاورزی و حق‌الوکاله، باید مالیاتی بر درآمد خود را به دولت پرداخت کنند. در ادامه، دسته‌بندی مالیاتی این موارد را بررسی می‌کنیم.
مالیات بر درآمد مشاغل
صاحبان مشاغل باید بخشی از سود سالانه خود را به عنوان مالیات به دولت بپردازند. مثلاً صاحبان مغازه‌ها، پزشکان، کارمندان و شرکت‌های کوچک ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل‌اند. میزان این مالیات بسته به نوع شغل و حجم درآمد تفاوت دارد. در جدول زیر، درصدهای کلی مالیات بردرآمد مشاغل را می‌بینیم:
| سود سالانه | درصد مالیات |
|---|---|
| کمتر از 39 میلیون 600 هزار تومان | معاف |
| تا 200 میلیون تومان | 15 درصد |
| تا 400 میلیون تومان | 20 درصد |
| بیشتر از 400 میلیون تومان | 25 درصد |
مالیات بر درآمد اجاره املاک
مالیات بر اجاره، مربوط به درآمد حاصل از اجاره دادن ملک مسکونی یا تجاری است. صاحب ملک، بر اساس مبلغ اجاره و شرایط قرارداد، باید درصدی از درآمد اجاره را به‌عنوان مالیات بپردازد. مالیات اجاره را بر اساس سود خالص، بعد از کسر هزینه‌های مجاز، محاسبه میکنند.
| درآمد ماهانه | درصد مالیات |
|---|---|
| کمتر از 50 میلیون تومان | 15 درصد |
| 50 تا 100 میلیون تومان | 20 درصد |
| اشخاص حقوقی با درآمد بالاتر | 25 درصد |
مالیات بر درآمد املاک
این نوع مالیات شامل انتقال یا فروش املاک است. هنگام فروش ملک، دولت درصدی از مبلغ فروش را به عنوان مالیات از فروشنده دریافت می‌کند. هدف از این مالیات، کسب درآمد برای دولت و کنترل گردش مالی بازار املاک است. میزان مالیات پرداختی مشاورین املاک بین 15 تا 35 درصد از سود آن‌هاست. دولت این سود را به همراه مالیات بر ارزش افزوده از مشاورین دریافت می‌کند. خبرها حاکی از آن است که در کنار مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر عایدی سرمایه نیز در دست تصویب دولت است.
مالیات بر درآمد وکلای دادگستری یا حق‌الوکاله
وکلای دادگستری نیز ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد از حق‌الوکاله‌های دریافتی هستند. به این ترتیب، بخشی از درآمدی که وکلا بابت ارائه خدمات حقوقی به دست می‌آورند، مشمول مالیات خواهد بود. دولت این مالیات را به‌طور مستقیم از حق‌الوکاله کسر می‌کند. این مبلغ معادل 5 درصد از هر قرارداد است.
مالیات حق تمبر
مالیات بر حق تمبر، به برخی اسناد رسمی تعلق گرفته و آن را با درج تمبر مالیاتی می‌پردازند. قراردادها، سفته‌ها و برخی از اوراق تجاری مشمول پرداخت مالیات هستند. هزینه این نوع مالیات بسته به نوع سند و ارزش آن متفاوت است. تمبرهای مالیاتی، ارزش قانونی و حقوقی را برای اسناد ایجاد میکنند.
مالیات بر درآمد کشاورزی
درآمدهای حاصل از کشاورزی مانند فروش محصولات، معاف از مالیات هستند. اما تحت شرایط خاص و در صورت افزایش مقیاس تولید، ممکن است شامل برخی مالیات‌ها شوند. این نوع مالیات را برای فعالیت‌های بزرگ کشاورزی و تولیدات صنعتی در نظر می‌گیرند.
مالیات بر درآمد اتفاقی
مالیات بر در آمد اتفاقی، به درآمدهای غیرمنتظره و غیردائمی تعلق می‌گیرد. هدیه‌های نقدی، جوایز مسابقات و برخی ارث‌ها مشمول از این دسته اتفاقات‌اند. میزان این مالیات بسته به مبلغ و نوع درآمد تفاوت دارد. درآمدهای اتفاقی به دلیل ایجاد منابع مالی غیرقابل پیش‌بینی، برای دولت اهمیت دارند.
| سود سالانه | درصد مالیات |
|---|---|
| تا 50 میلیون تومان | 15 درصد |
| 50 تا 100 میلیون تومان | 20 درصد |
| بیش از 100 میلیون تومان | 25 درصد |
چگونه مالیات بر درآمد خود را محاسبه کنیم؟
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد به عواملی همچون میزان درآمد، نوع شغل و قوانین مالیاتی مربوطه بستگی دارد. برای تعیین مبلغ نهایی مالیات، ابتدا باید درآمد سالانه‌تان را محاسبه کنید. سپس بر اساس نرخ‌های مشخص‌شده، درصدی از این درآمد را به‌عنوان مالیات در نظر بگیرید. نرخ‌های مالیاتی اغلب به‌صورت تصاعدی‌اند. به این معنی که هر چه درآمد بیشتر باشد، باید درصد بیشتری را به‌عنوان مالیات بپردازید. برخی ابزارهای آنلاین، امکان محاسبه مالیات را فراهم میکنند. به طور کلی در سال 1403 درصدهای پلکانی پرداخت مالیات بر اساس درآمد ماهیانه به سبک جدول است:
| درآمد ماهیانه | درصد مالیات |
|---|---|
| کمتر از 12 میلیون تومان | معاف |
| بین 12 میلیون تا 16 میلیون و 500 هزار تومان | 10 درصد |
| بین 15 میلیون و 500 هزار تومان تا 27 میلیون تومان | 15 درصد |
| بین 27 میلیون تا 40 میلیون تومان | 20 درصد |
| بیشتر از 40 میلیون تومان | 30 درصد |
میزان مالیات بر درآمد در سال 1404
مالیات بر درآمد در ایران برای سال ۱۴۰۴ بر اساس قانون بودجه کل کشور و قانون مالیات‌های مستقیم تعیین شده است. نرخ‌ها عمدتاً پلکانی برای اشخاص حقیقی، حقوق‌بگیران و مشاغل، و ثابت برای اشخاص حقوقی است.
مالیات بر درآمد حقوق‌بگیران (اشخاص حقیقی)
در بخش مالیات بر درآمد حقوق‌بگیران برای اشخاص حقیقی، قانون سقف معافیت سالانه را تا ۲,۸۸۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال تعیین می‌کند که این رقم معادل ۲۸۸ میلیون تومان سالانه یا ۲۴ میلیون تومان ماهانه است و افراد تا این حد از پرداخت مالیات معاف می‌مانند. سازمان امور مالیاتی نرخ‌های پلکانی را برای مازاد درآمد پس از کسر معافیت‌ها اعمال می‌کند و جدول نرخ‌ها را بر اساس ارقام سالانه در ریال تنظیم می‌کند.
مالیات بر درآمد مشاغل (اشخاص حقیقی غیرحقوقی)
در این نوع مالیات، قانون معافیت را برای درآمد سالانه تا ۱۵۰ برابر سقف ماده ۸۴ یعنی حدود ۴۳,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال یا ۴.۳۲ میلیارد تومان پیش‌بینی می‌کند و سازمان امور مالیاتی مالیات را در این حالت به صورت مقطوع تعیین می‌کند. همچنین، قانون معافیت پایه تا ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال یا ۲۰۰ میلیون تومان را برای برخی مشاغل برقرار می‌سازد.
سازمان امور مالیاتی نرخ‌ها را مشابه نرخ‌های پلکانی حقوق‌بگیران از ۱۰% تا ۳۰% بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم اعمال می‌کند، اما پس از کسر هزینه‌های مجاز و معافیت‌ها این نرخ‌ها را محاسبه می‌کند.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی (شرکت‌ها)
در این بخش، قانون نرخ ۲۵% ثابت را بر سود خالص پس از کسر هزینه‌ها، استهلاک و معافیت‌ها مانند معافیت برای شرکت‌های دانش‌بنیان یا صادرات تعیین می‌کند.
سامانه مالیات بر درآمد و نحوه کار کردن با آن
سامانه مالیات بر درآمد بخشی از درگاه ملی خدمات الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور است که به آدرس «my.tax.gov.ir» فعالیت می‌کند و زیرمجموعه سامانه عملیات الکترونیکی امور مالیاتی به آدرس «tax.gov.ir» قرار دارد. این سامانه امکان ثبتنام، تشکیل پرونده مالیاتی، ارسال اظهارنامه، محاسبه و پرداخت مالیات بر درآمد را برای اشخاص حقیقی و حقوقی فراهم می‌آورد و هدف آن تسهیل فرآیندهای مالیاتی به صورت آنلاین و کاهش نیاز به مراجعه حضوری است.
سازمان امور مالیاتی کشور این سامانه را برای اجرای قانون مالیات‌های مستقیم مدیریت می‌کند و کاربران می‌توانند از طریق آن به خدمات مختلفی مانند استعلام بدهی، اعتراض به برگ تشخیص و دریافت گواهی‌های مالیاتی دسترسی داشته باشند. در ادامه مراحل نحوه کار با این سامانه ارائه شده است.
نحوه ثبتنام در سامانه
برای شروع باید در «my.tax.gov.ir» ثبتنام کنید، گزینه ثبتنام را انتخاب و اطلاعات شخصی مانند کد ملی، تاریخ تولد و شماره تلفن همراه را وارد کنید. سیستم کد تأیید را به تلفن همراه شما ارسال می‌کند. کد را وارد کنید و نام کاربری (کد ملی) و رمز عبور را تنظیم کنید. پس از ثبتنام به داشبورد شخصی دسترسی پیدا می‌کنید و می‌توانید پرونده مالیاتی خود را تشکیل دهید. مدیرعامل یا نماینده قانونی اشخاص حقوقی با مدارک شرکت مانند شناسه ملی ثبتنام را انجام می‌دهد.
ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد
پس از ورود به سامانه بخش اظهارنامه الکترونیکی را انتخاب و فرم مربوطه را بر اساس نوع درآمد (حقوق، مشاغل یا شرکت‌ها) تکمیل کنید. کارفرما برای حقوق‌بگیران لیست حقوق را از طریق سامانه مالیات حقوق بارگذاری می‌کند و سیستم مالیات را به طور خودکار محاسبه می‌کند. مشاغل حقیقی درآمد سالانه، هزینه‌ها و معافیت‌ها را وارد میکنند و شرکت‌ها سود خالص را گزارش می‌دهند. اظهارنامه را باید تا پایان خرداد سال بعد ارسال کنید و کد رهگیری دریافت کنید.
محاسبه و پرداخت مالیات
سامانه پس از دریافت اظهارنامه مالیات را بر اساس نرخ‌های پلکانی برای اشخاص حقیقی (۱۰% تا ۳۰%) یا نرخ ثابت ۲۵% برای شرکت‌ها محاسبه می‌کند. بخش پرداخت الکترونیکی را انتخاب کنید و با استفاده از درگاه بانکی یا شناسه قبض، می‌توانید مبلغ مالیات را واریز کنید. امکان پرداخت قسطی یا اعتراض به مبلغ برای شما نیز وجود دارد و همچنین می‌توانید سابقه پرداخت‌ها را مشاهده کنید.
اصول اساسی مالیات بر درآمد
نظام مالیات بر درآمد چهار اصل اساسی دارد. هدف از این اصول، ایجاد عدالت و شفافیت در جمع‌آوری و توزیع مالیات است. قوانین مالیاتی، تعهدات مالی شهروندان و سازمان‌ها را به‌طور منصفانه تنظیم و اجرا میکنند.
اصل عدالت
بنیادی‌ترین اصل در هر سیستم مالیاتی، اصل عدالت است. بنابر عدالت، افراد با درآمد بیشتر، باید درصد بالاتری از پول خود را به‌عنوان مالیات پرداخت کنند. عدالت مالیاتی باعث ایجاد توزیع منصفانه بار مالیات میشود.
اصل شفافیت
طبق اصل شفافیت در سیستم مالیاتی، دولت باید قوانین و نرخ‌های مالیاتی را به‌طور واضح و قابل‌فهم اطلاع‌رسانی کند. شفافیت، اطمینان مردم را جلب کرده و از بروز سوءاستفاده‌ها و خطاهای مالیاتی جلوگیری می‌کند.
اصل کارآمدی
اصل کارآمدی تاکید دارد که دولت باید فرآیند اخذ مالیات را با هزینه کم و بازدهی بالا جمع‌آوری کند. کارآمدی در سیستم مالیاتی نه‌تنها زمان و هزینه دولت را کاهش می‌دهد. به‌علاوه افراد و کسب‌وکارها را با فرآیندی ساده‌تر و سریع‌تر مواجه می‌کند.
اصل انعطاف‌پذیری
در یک سیستم مالیاتی کارآمد، اصل انعطاف‌پذیری نرخ‌ها و قوانین مالیاتی را براساس شرایط اقتصادی، تورم و… تغییر می‌دهد. انعطاف‌پذیری، باعث سازگاری نظام مالیاتی در شرایط گوناگون و فشار کمتر بر مردم میشود.
مالیات بر درآمد یکی از مفاهیم اساسی در اقتصاد است که بر درآمد افراد و کسب‌وکارها تاثیرگذار است. در این مقاله، به بررسی انواع مالیات‌ها، نحوه محاسبه و اصول اساسی مالیاتی پرداختیم. همچنین، به نحوه محاسبه مالیات و کار با سامانه مالیاتی را اشاره کردیم. با آگاهی از این اطلاعات، می‌توانید تصمیمات بهتری در خصوص مالیات‌های خود بگیرید. این دانش به شما کمک می‌کند تا در مسیر مالی خود به طور مؤثری پیش بروید.
