توسط : نظام مالی کشور برای رشد و پویایی به هر دو بازار اولیه و بازار ثانویه نیاز دارد. این دو بازار با قوانین و ساختارهای متفاوت، مکمل یکدیگرند. در بازار اولیه اطلاعات محدودتر است؛ اما فرصت‌های بکر سرمایه‌گذاری وجود دارد. از طرفی، در بازار ثانویه معامله‌گران با اطلاعات بیشتر و آزادی عمل بالاتری به داد و ستد می‌پردازند. سازمان بورس نیز با نظارت دقیق بر هر دو بازار، از حقوق همه فعالان بازار محافظت کرده و به رونق اقتصادی کمک می‌کند.
بازار اولیه به چه معناست؟
بازار اولیه جایی است که یک شرکت برای اولین بار سهامش را به مردم می‌فروشد. درست مثل وقتی که یک فروشگاه را تازه افتتاح می‌کنند و برای اولین بار محصولاتش را به فروش می‌گذارند. شرکت‌ها در این بازار، مستقیماً پول مورد نیازشان را از مردم جمع می‌کنند و در عوض به آن‌ها ، سهام می‌دهند. به این کار «پذیره‌نویسی» می‌گویند که معمولاً بانک‌ها یا کارگزاری‌ها انجامش می‌دهند.
فروشنده در بازار اولیه، همیشه خود شرکت است و خریداران هم مردم عادی‌اند. برای مثال، وقتی یک شرکت تولیدی بزرگ تصمیم می‌گیرد وارد بورس شود، اول باید از طریق بازار اولیه، سهامش را به مردم بفروشد. این کار معمولاً به دو روش است:
- طریق عرضه عمومی (IPO)؛
- مناقصه عمومی یا Tender Offer.
نکته مهم درباره بازار اولیه این است که ریسک خرید در آن بالاست. چون شرکت‌ها تازه وارد بورس شده‌اند و هنوز خودشان را در بازار ثابت نکرده‌اند. با این حال، همین ریسک بالا می‌تواند سود خوبی هم به همراه داشته باشد. مثلاً اگر سهام یک شرکت نوپا را در بازار اولیه بخرید و آن شرکت موفق شود، سود خوبی به دست خواهید آورد. البته قیمت سهام در بازار اولیه را ارزیابی‌های کارشناسان مالی خود شرکت‌ها تعیین می‌کنند.
بازار ثانویه یعنی چه؟
بازار ثانویه همان بازاری است که همه ما با آن سر‌و‌کار داریم و به آن بورس می‌گوییم. در این بازار، سهام‌هایی که قبلاً در بازار اولیه فروخته شده‌اند، بین مردم دست‌به‌دست می‌شوند. به زبان ساده‌تر، اگر کسی سهامی را در عرضه اولیه خریده و حالا می‌خواهد آن را بفروشد، باید به بازار ثانویه مراجعه کند.یا مثال دیگر آن می تواند پلتفرم های خرید طلای آب شده باشد در این بازار، دیگر خبری از شرکت نیست و مردم با هم معامله می‌کنند.
یکی از خوبی‌های بازار ثانویه، نقدینگی راحت آن است. از آن‌جایی‌که تعداد خریدار و فروشنده زیاد است و معاملات به صورت آنلاین پیش می‌رود، هر وقت نیاز به پول داشته باشید، می‌توانید سهامتان را بفروشید. قیمت‌ها هم در این بازار دست خود مردم است و بر اساس عرضه و تقاضا، آن را تعیین می‌کنند. برای نمونه، اگر خبر خوبی از یک شرکت منتشر شود، قیمت سهامش بالا می‌رود و اگر خبر بدی منتشر شود، قیمت پایین می‌آید.
نکته جالب دیگر درباره بازار ثانویه این است که هزینه معامله در آن کمتر است، چون حجم معاملات بالاست. این بازار قوانین سفت و سختی هم دارد و دولت روی آن نظارت می‌کند تا پول مردم در امان باشد. البته ریسک و بازدهی در این بازار با هم رابطه مستقیم دارند؛ یعنی هر چه ریسک بیشتری بپذیرید، احتمال سود بیشتر هم بالاتر می‌رود.
تفاوت بازار اولیه و ثانویه در چیست؟
چند نمونه از تفاوت‌های اصلی بازار اولیه و ثانویه به شرح زیر است:
نحوه عرضه اوراق
اولین تفاوت در نحوه عرضه اوراق است. در بازار اولیه، اوراق بهادار برای نخستین بار به دست مردم می‌رسد؛ اما در بازار ثانویه، همین اوراق بین سرمایه‌گذاران دست به دست می‌شود. این یعنی هر برگه سهامی که الان در بورس است، یک روزی از بازار اولیه شروع کرده و حالا در بازار ثانویه جریان دارد.
نقش شرکت در معاملات
تفاوت جالب دیگر در نقش شرکت‌هاست. در بازار اولیه، شرکت خودش فروشنده است و پول مستقیم به جیب شرکت می‌رود تا بتواند کسب و کارش را توسعه دهد. اما در بازار ثانویه، شرکت کنار می‌کشد و فقط سرمایه‌گذاران با هم معامله می‌کنند. پس سود و زیان معاملات در بازار ثانویه به جیب معامله‌گران می‌رود؛ نه شرکت.
نحوه قیمت‌گذاری
نحوه تعیین قیمت‌ها در این دو بازار کاملاً متفاوت است. در بازار اولیه، شرکت قیمت را تعیین می‌کند و معمولاً این قیمت ثابت است. اما در بازار ثانویه، قیمت‌ها مثل موج دریا بالا و پایین می‌روند و هر لحظه براساس عرضه و تقاضا تغییر می‌کنند. این تغییرات قیمت بازار ثانویه را پویاتر و هیجان‌انگیزتر می‌کند. در پلتفرم های طلای آب شده قیمت هر گرم طلای آب شده 18 عیار بصورت لحظه ای و پویا بر اساس عرضه و تقاضا تغییر می کند.
ریسک و بازدهی
وقتی درباره ریسک و بازدهی حرف می‌زنیم، بازار اولیه و ثانویه دو داستان متفاوت دارند. در بازار اولیه ریسک بالاست چون شرکت‌ها تازه‌کارند و معلوم نیست موفق می‌شوند یا نه. اما در بازار ثانویه، چون شرکت‌ها سابقه دارند و اطلاعاتشان در دسترس است، میتوان با بررسی بهتر تصمیم گرفت. البته این به معنی نبود ریسک نیست، بلکه میتوان ریسک را بهتر ارزیابی کرد.
نحوه دسترسی
در بازار اولیه معامله‌گران باید از طریق پذیره‌نویسی و کارگزاری‌های مشخص برای خرید سهام اقدام کنند. این فرآیند محدودیت‌های خاص خودش را دارد و همه کارگزاری‌ها امکان ارائه خدمات پذیره‌نویسی را ندارند. اما در بازار ثانویه دسترسی بسیار راحت‌تر است و معامله‌گران می‌توانند به‌صورت آنلاین و از تمام کارگزاری‌های معتبر به خرید و فروش سهام بپردازند.
نقدشوندگی
نقدشوندگی بازار اولیه پایین است؛ زیرا تنها یک فروشنده دارد که همان شرکت عرضه‌کننده سهام است، معامله‌گران نمی‌توانند به راحتی سهام خود را به پول نقد تبدیل کنند. در مقابل، بازار ثانویه به خاطر حضور تعداد زیادی خریدار و فروشنده، نقدشوندگی بالایی دارد و معامله‌گران می‌توانند به سرعت سهام خود را به پول نقد تبدیل کنند.
نوع هدف
هدف اصلی در بازار اولیه تامین سرمایه برای شرکت‌هاست. شرکت‌ها از این راه می‌توانند منابع مالی مورد نیاز خود را جذب کنند و به توسعه کسب و کارشان بپردازند. اما هدف بازار ثانویه کاملاً متفاوت است و برای ایجاد فرصت‌های معاملاتی برای سرمایه‌گذاران طراحی شده تا بتوانند سهام خود را معامله کنند.
شفافیت اطلاعات
در بازار اولیه اطلاعات محدودی درباره شرکت و سهام در دسترس است چون سابقه معاملاتی وجود ندارد. معامله‌گران باید تصمیمات خود را بر اساس اطلاعات اولیه و پیش‌بینی‌ها بگیرند. اما در بازار ثانویه به دلیل وجود سابقه معاملاتی، اطلاعات کامل و دقیقی از روند قیمت، حجم معاملات و عملکرد شرکت در دسترس است که به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند.
بازار اولیه و بازار ثانویه دو بخش جدانشدنی بازار سرمایه‌اند که هر کدام نقش خاصی در اقتصاد کشور دارند. در بازار اولیه، شرکت‌ها برای نخستین بار سهام خود را به فروش می‌رسانند و از این راه سرمایه جذب می‌کنند. در بازار ثانویه، معامله‌گران این سهام را بین خودشان خرید و فروش می‌کنند. قیمت‌گذاری، نقدشوندگی، میزان ریسک و نحوه دسترسی در هر بازار متفاوت است. این دو بازار با هم کار می‌کنند تا هم شرکت‌ها بتوانند رشد کنند و هم سرمایه‌گذاران فرصت کسب سود داشته باشند.
"
