توسط : قیمت طلای جهانی یکی از پارامترهای موثری است که در کنار سایر عوامل سیاسی، اقتصادی و تجاری روی قیمت طلا در ایران تاثیر دارد. این تاثیر همواره همسو و در یک راستا نیست و قیمت طلا در ایران تنها از نرخ جهانی طلا تبعیت نمی‌کند. به عبارتی میان قیمت طلای جهانی با نرخ طلا در ایران تفاوت‌هایی وجود دارد که این تفاوت ناشی از عوامل متعددی است. فعالان بازار طلا در ایران می‌بایست در کنار قیمت طلای جهانی، برخی عوامل محلی را نیز در نظر بگیرند. ما در این مقاله دنبال بررسی عوامل تاثیرگذار بر نرخ طلا در ایران و علت اختلاف قیمت طلای ایران و جهان هستیم. تا انتها با ما همراه باشید.
قیمت طلای جهانی چیست و چگونه تعیین می‌شود؟
قیمت طلای جهانی، یا قیمت اسپات، ارزش فعلی طلا در بازارهای بین‌المللی را نشان می‌دهد. بازار بین المللی بر اساس عرضه و تقاضا این قیمت را تعیین می‌کند. عوامل مؤثر عبارت‌اند از تورم، نرخ بهره، تنش‌های ژئوپولیتیکی و میزان تقاضای صنعتی یا مقدار تقاضا برای سرمایه‌گذاری. بازارهای کلیدی مانند معاملات جهانی، تثبیت قیمت لندن (LBMA Fix) و بازار فرابورس (OTC)، به این قیمت شکل می‌دهند. در ادامه اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، به بررسی هر کدام این عوامل می‌پردازیم.
معاملات جهانی
معاملات جهانی و شورای جهانی طلا، بورس‌های بزرگ مانند COMEX و بورس‌های آسیایی و اروپایی معاملات طلا را انجام می‌دهند. این معاملات شامل قراردادهای آتی‌اند که قیمت آینده طلا را پیش‌بینی می‌کنند. معامله‌گران، روزانه میلیاردها دلار حجم معامله ایجاد می‌کنند و قیمت اسپات را تحت تأثیر قرار می‌دهند. عوامل تعیین‌کننده شامل عرضه از معادن آفریقای جنوبی، چین، روسیه، تقاضای جواهرات (هند، چین)، ذخایر بانک‌های مرکزی و ETFها هستند. خریداران و فروشندگان در بورس‌ها تعادل ایجاد و قیمت را تعیین می‌کنند که از مباحث مهم موضوع اختلاف قیمت طلای ایران و جهان به شمار می‌رود.
تثبیت قیمت لندن (LBMA Fix)
انجمن بازار شمش لندن (LBMA) و ICE Benchmark Administration تثبیت قیمت را اداره می‌کنند که همین مساله در ایجاد اختلاف قیمت طلای ایران و جهان بسیار اثرگذار است. دو بار در روز، ۱۰:۳۰ صبح و ۳ بعدازظهر به وقت لندن، از طریق حراج الکترونیکی قیمت را تعیین می‌کنند. شرکت‌کنندگان شامل بانک‌های بزرگ مانند HSBC، JPMorgan و ScotiaMocatta هستند. فرآیند این عمل شامل پیشنهاد قیمت اولیه و تنظیم بر اساس سفارشات خرید و فروش تا رسیدن به تعادل قیمت است. این قیمت معیار جهانی برای معاملات فیزیکی طلا را تشکیل می‌دهد و سیستم قدیمی تلفن و حضوری را جایگزین کرده است.
بازار فرابورس (OTC)
خریداران و فروشندگان در بازار OTC معاملات مستقیم بدون بورس مرکزی انجام می‌دهند و بیش از ۹۰% حجم معاملات طلا را تشکیل می‌دهند. مکان اصلی این بازار لندن است و شرکت‌کنندگان شامل بانک‌ها، دلالان و سرمایه‌گذاران بزرگ‌اند. مذاکرات خصوصی قیمت را تعیین می‌کنند و بر اساس قیمت اسپات تنظیم می‌کنند که در اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، جایگاه ویژه‌ای دارد. مزایای استفاده از بازار فرابورس عبارت‌اند از انعطاف‌پذیری، حجم بالا و محرمانگی. ریسک‌های این بازار شامل عدم شفافیت‌اند، اما LBMA نظارت می‌کند.
بیشتر بخوانید: ارزش طلا در کشورهای مختلف را چگونه تعیین می کنند؟
عوامل موثر بر قیمت طلا در جهان
قیمت طلا تحت تأثیر عوامل متعددی مانند عرضه و تقاضا، تورم و ارزش نرخ دلار امریکا، رویدادهای ژئوپولیتیکی، سیاست‌های بانک‌های مرکزی، تقاضای صنایع و تقاضای سرمایه‌گذاران از طریق ETFها و صندوق‌های مشترک قرار دارد. این عوامل از طریق تعادل عرضه و تقاضا، قیمت را شکل می‌دهند؛ اما نوساناتی نیز ایجاد می‌کنند. در ادامه هر کدام از این عوامل اساسی اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را بررسی می‌کنیم.
عرضه و تقاضا
عرضه و تقاضا مهمترین عوامل تأثیرگذار بر قیمت اکثر کالاها و خدمات در جامعه به شمار می‌روند. بازار طلا نیز از این قاعده پیروی می‌کند. وقتی تقاضا برای طلا افزایش می‌یابد، قیمت آن بالا می‌رود؛ اما اگر عرضه افزایش یابد و تقاضا کاهش پیدا کند، قیمت آن پایین می‌آید. پس مهمترین عامل اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، عرضه و تقاضا است.
تورم و ارزش درخ دلار امریکا
تورم یکی از عوامل مؤثر بر قیمت طلا و شرایط تأثیرگذار بر قیمت جهانی طلاست. تورم به طور مستقیم قیمت کالاها و خدمات را افزایش می‌دهد، علاوه‌بر این طلا را به عنوان دارایی امن برای سرمایه‌گذاری معرفی می‌کند و تقاضا را برای آن افزایش می‌دهد. در مقابل، کاهش تورم تمایل افراد به سرمایه‌گذاری در بازار طلا را کم می‌کند. می‌توان گفت که از عوامل کلیدی ایجاد اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، تورم است.
رویدادهای ژئوپولیتیکی
رویدادهای ژئوپولیتیکی مانند جنگ‌ها، تنش‌های تجاری و بحران‌های سیاسی تقاضا برای طلا را به عنوان پناهگاه امن افزایش می‌دهند و قیمت آن را بالا می‌برند. برای نمونه، تنش‌ها در خاورمیانه و اوکراین در سال ۲۰۲۵ قیمت‌ها را به رکوردهای جدیدی رسانده‌اند که در اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، بی‌تاثیر نبود. این عوامل مستقل از نرخ بهره عمل می‌کنند و سرمایه‌گذاران را به سمت طلا هدایت می‌کنند. علاوه بر این، روند کاهش وابستگی به دلار آمریکا و عدم قطعیت ژئواکونومیک تقاضای سرمایه‌گذاری را تقویت می‌کنند.
سیاست‌های بانک‌های مرکزی
سیاست‌های بانک‌های مرکزی، به ویژه نرخ بهره فدرال رزرو، ارزش دلار آمریکا و تورم را تعیین می‌کنند. نرخ بهره پایین‌تر طلا را جذاب‌تر می‌سازد، زیرا فرصت هزینه نگهداری آن کاهش می‌یابد. بانک‌های مرکزی مانند چین و روسیه با خرید طلا تقاضا را افزایش می‌دهند. در سال ۲۰۲۵، دلار ضعیف‌تر و نرخ‌های ثابت قیمت را بالا برده‌اند. اقدامات مانند تسهیل کمی طلا را به عنوان استراتژی کاهش ریسک در برابر تورم تقویت می‌کنند که این عامل نیز بر اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، موثر است.
تقاضای صنایع مختلف
تقاضای صنایع جواهرات (۵۰% تقاضا، عمدتاً در هند و چین)، الکترونیک، دندانپزشکی و فناوری قیمت طلا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. رشد اقتصادی این تقاضا را افزایش می‌دهد، در حالی که رکود آن را کاهش می‌دهد. معادن در آفریقای جنوبی و چین عرضه را تأمین می‌کنند، اما تقاضای صنعتی پایدار قیمت را حمایت می‌کند که قیمت طلای جهانی دستخوش تغییر می‌کند و اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را رقم می‌زند. در سال ۲۰۲۵، تقاضای فناوری‌های نوین مانند الکترونیک سبز عامل مثبتی عمل کرده است.
تقاضای سرمایه‌گذاران از طریق صندوق‌های ETF و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک
صندوق ETF و سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه‌گذاری آسان بدون نگهداری فیزیکی فراهم می‌کنند و جریان ورودی سرمایه قیمت را افزایش می‌دهد. سرمایه‌گذاران در شرایط عدم قطعیت به ETFها روی می‌آورند و تقاضا را بالا می‌برند. برای مثال، تقاضای قوی سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۲۵ به دلیل محیط ژئواکونومیک قیمت را حمایت کرده است. این صندوق‌ها هزینه جانبی کمتری دارند و احساسات بازار را منعکس می‌کنند. این ویژگی به معنای آن است که قیمت صندوق‌ها بر اساس عرضه و تقاضای سرمایه‌گذاران و دیدگاه‌های اساسی بازار نسبت به طلا نوسان می‌کند.
عوامل موثر بر نرخ طلا در ایران
نرخ طلا در ایران، متاثر از عوامل داخلی و جهانی است. قیمت جهانی طلا پایه اصلی را تشکیل می‌دهد، اما نوسانات نرخ ارز مانند دلار به ریال، سیاست‌های اقتصادی داخلی همچون تورم و تحریم‌ها، عرضه و تقاضای محلی و مقررات مالیاتی و دولتی نقش کلیدی را ایفا می‌کنند. در سال ۲۰۲۵، تنش‌های ژئوپلیتیکی مانند درگیری ایران-اسرائیل نوسانات شدیدی ایجاد کرده‌اند، اما عوامل اقتصادی پایدارتر روند بلندمدت را تعیین می‌کنند. در ادامه مبحث اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، هر عامل را به طور جامع بررسی می‌کنیم.
قیمت جهانی طلا
قیمت جهانی طلا (اونس) پایه نرخ داخلی را می‌سازد و مستقیماً بر قیمت طلا در ایران تأثیر می‌گذارد. در ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۵، قیمت حدود ۳۶۴۵ دلار آمریکا به ازای هر اونس رسیده است. عوامل جهانی شامل تورم، نرخ بهره فدرال رزرو، تقاضای بانک‌های مرکزی مانند چین و روسیه، تنش‌های ژئوپلیتیکی مانند درگیری ایران-اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵ که قیمت را به ۳۴۴۶ دلار رساند، و تقاضای صنعتی/سرمایه‌گذاری قیمت را تعیین می‌کنند و اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را رقم می‌زنند.
در ایران، افزایش قیمت جهانی به دلیل وابستگی به واردات، نرخ داخلی را بالا می‌برد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که قیمت تا پایان سال به ۳۸۰۰ دلار می‌رسد و این امر نرخ داخلی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. مدل‌های اقتصادی با سیستم دینامیکی و اکونومتریک تأثیر قیمت جهانی بر بازار ایران را نشان می‌دهند و توقف سیاست‌های انبساطی فدرال رزرو می‌تواند کاهش تدریجی ایجاد کند. برای اطلاعات بیشتر به مقاله انس طلا چیست مراجعه کنید.
نرخ ارز
نرخ ارز، به ویژه دلار آمریکا به ریال ایران، عامل کلیدی در تعیین نرخ طلا و اختلاف قیمت طلای ایران و جهان به شمار می‌رود زیرا طلا را به دلار قیمت‌گذاری می‌کنند. کاهش ارزش ریال به دلیل تورم بالا و تحریم‌ها، قیمت طلا را افزایش می‌دهد؛ مثلاً اگر دلار ۱۰% گران شود، قیمت طلا نیز تقریباً به همان میزان بالا می‌رود.
عوامل مؤثر شامل سیاست‌های بانک مرکزی ایران، عرضه ارز توسط دولت، تقاضای وارداتی و نوسانات جهانی دلار می‌شوند. در ۲۰۲۵، توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نرخ دلار را به کانال ۹۰ هزار تومان کاهش داده و این امر می‌تواند قیمت طلا را تثبیت یا کاهش دهد. مطالعات نشان می‌دهند که نرخ ارز نقش اصلی در انتقال نوسانات جهانی به بازار ایران و ایجاد اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را بر عهده دارد.
بیشتر بخوانید: خرید طلا در کدام کشورها ارزان‌تر است؟ ۱۱ کشور برای خرید طلای ارزان!
سیاست‌ها و شرایط اقتصادی داخلی
سیاست‌های اقتصادی داخلی مانند نرخ تورم (بالای ۴۰% در ایران)، تحریم‌های بین‌المللی، سیاست‌های پولی بانک مرکزی و ثبات سیاسی نرخ طلا را تحت تأثیر قرار می‌دهند. تورم بالا طلا را به عنوان پناهگاه امن جذاب می‌کند و تحریم‌ها با محدود کردن عرضه ارز، قیمت را افزایش می‌دهند. در ۲۰۲۵، کاهش تنش‌های ژئوپلیتیکی مانند آتش‌بس ایران-اسرائیل و توافقات هسته‌ای تورم را کنترل کرده و قیمت طلا را پایین آورده‌اند. شرایط اقتصادی مانند رکود یا افزایش تولید ناخالص داخلی نیز تأثیرگذارند؛ رشد اقتصادی تقاضای جواهرات را افزایش می‌دهد، اما رکود، سرمایه‌گذاری در طلا را بیشتر می‌کند. سیاست‌های دولت مانند کنترل قیمت یا تزریق ارز، نوسانات را مدیریت می‌کنند و همین امر اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، به حداقل خود می‌رساند.
عرضه و تقاضای داخلی عرضه طلا
در ایران، تأمین طلا عمدتاً از طریق واردات از ترکیه و امارات متحده عربی، تولید معادن داخلی همچون زرشوران و فرآیند بازیافت انجام می‌پذیرد. تقاضا شامل جواهرات (۶۰% تقاضا، به ویژه در عید و عروسی‌ها)، سرمایه‌گذاری (سکه و شمش) و صنعتی است. افزایش تقاضای سرمایه‌گذاری در دوران بی‌ثباتی اقتصادی قیمت را بالا می‌برد، در حالی که عرضه محدود به دلیل تحریم‌ها آن را تشدید می‌کند. در ۲۰۲۵، تقاضای بالا به دلیل تورم مداوم و تنش‌های منطقه‌ای قیمت را حمایت کرده، اما افزایش تولید داخلی می‌تواند تعدیل ایجاد کند و اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را کمتر کند. عوامل روانی مانند ترس از تورم نیز تقاضا را افزایش می‌دهند.
مالیات و مقررات
مالیات بر ارزش افزوده (10% بر طلا)، مقررات واردات‌وصادرات و قوانین بانک مرکزی مانند محدودیت خرید سکه نرخ طلا را تحت تأثیر قرار می‌دهند. افزایش مالیات هزینه را بالا می‌برد، در حالی که تسهیل مقررات مانند کاهش تعرفه واردات قیمت را پایین می‌آورد. در ایران، اتحادیه طلا و جواهر قیمت را بر اساس فرمول (قیمت جهانی × نرخ ارز + اجرت + مالیات) تعیین می‌کند. مقررات جدید برای کنترل قاچاق و شفافیت بازار نوسانات را کاهش داده‌اند، اما مالیات بالا تقاضای رسمی را کم کرده و بازار سیاه را تقویت می‌کند که همین مساله نیز اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را در پی خواهد داشت.
علت تفاوت قیمت طلای جهانی با نرخ طلا در ایران چیست؟
قیمت طلا تحت تأثیر عوامل گوناگونی تغییر می‌کند و از الگوهای دستوری پیروی نمی‌کند. عوامل مختلفی تفاوت قیمت طلای جهانی و داخلی را ایجاد می‌کنند. اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، به طور مستقل و بر اساس عوامل جداگانه‌ای تعیین می‌شوند، هرچند ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند. کارشناسان این تفاوت در قیمت مثقال طلای داخلی نسبت به انس جهانی را «حباب قیمت» می‌نامند. حباب قیمت رابطه میان مثقال طلای ایران و انس طلا جهانی را نشان می‌دهد و می‌تواند مثبت یا منفی باشد. به طور کلی، حباب قیمت زمانی شکل می‌گیرد که کاهش یا افزایش قیمت مثقال طلای داخلی کمتر یا بیشتر از طلای جهانی شود.
عوامل متعددی اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را به وجود می‌آورند. تعاملات بین‌المللی مانند جنگ، بحران‌های اقتصادی و ارتباطات تجاری این تفاوت را ایجاد می‌کنند. سیاست‌های داخلی و قیمت‌گذاری دولتی نیز نرخ داخلی طلا را بدون توجه به نرخ جهانی تغییر می‌دهند. این سیاست‌ها همیشه تغییرات غیرهمسو در قیمت داخلی طلا نسبت به جهانی ایجاد می‌کنند.
عرضه و تقاضا نقش مهمی در تعیین اختلاف قیمت طلای ایران و جهان ایفا می‌کنند. نااطمینانی‌ها، بی‌ثباتی و نوسانات اقتصادی مانند تورم و سیاست‌هایی نظیر محدودسازی دسترسی به بازار جهانی، تقاضای داخلی برای طلا را افزایش می‌دهند. این افزایش تقاضا به دلیل حفظ ارزش پول و سرمایه‌گذاری، نرخ طلا در ایران را بالا می‌برد.
علاوه بر عرضه و تقاضا، عوامل اقتصادی مانند نرخ ارز داخلی، تولید ناخالص داخلی، توسعه، بیکاری، تورم و نرخ بهره بر قیمت طلا تأثیر می‌گذارند و منجر به اختلاف قیمت طلای ایران و جهان می‌شوند. اخبار و حوادث داخلی نیز از عوامل سیاسی کلیدی‌اند که نوسانات قیمت داخلی و جهانی طلا را رقم می‌زنند. هزینه‌های واردات طلا مانند حقوق گمرکی و مالیات نیز تفاوت قیمت داخلی و خارجی را ایجاد می‌کنند.
| عوامل ایجاد تفاوت | توضیح |
|---|---|
| انتظارات مردم از تغییرات آتی نرخ ارز | گاهی قیمت ارز کمتر از انتظار عمومی تغییر می‌کند. در این گونه موارد معمولا قیمت طلای داخلی بیشتر از تغییرات نرخ ارز تاثیر می‌پذیرد و موجب اختلاف قیمت داخلی و جهانی می‌شود. |
| هزینه‌های واردات طلا | هزینه‌های واردات طلا نظیر حقوق گمرکی و مالیات در ایجاد تفاوت قیمت طلای داخلی و خارجی موثر است |
| عرضه و تقاضای داخلی طلا | افزایش تقاضای داخلی طلا با وجود محدودیت عرضه منجر به تفاوت قیمت طلای داخلی و خارجی می‌شود |
| شرایط اقتصادی | برخی شرایط اقتصادی نظیر تورم، کاهش نرخ بهره، بیکاری و …بین این دو قیمت اختلاف بوجود می‌آورد. |
| سیاست‌ها و مقررات دولتی | برخی سیاست‌های دولتی می‌تواند قیمت طلای داخلی را دستخوش تغییر کند که با قیمت طلای جهانی متفاوت باشد. |
| تعاملات بین‌المللی | بروز بحران‌های جهانی نظیر جنگ و معاملات تجاری میان کشورها قیمت طلای داخلی و جهانی را باهم متفاوت می‌کند. |
خریداران طلا در دنیا چه کسانی‌اند؟
در ادامه بررسی اختلاف قیمت طلای ایران و جهان باید اذعان کرد از آنجایی که طلا، فلزی گران‌بها و دارایی امن است، خریداران گوناگونی در جهان را به خود جذب می‌کند. این خریداران شامل نهادهای مالی، سرمایه‌گذاران، مصرف‌کنندگان و صنایع‌اند که تقاضای آن‌ها مستقیماً بر قیمت طلا تأثیر می‌گذارد.
بانک‌های مرکزی
این نهادها حدود ۲۰٪ از طلای استخراج‌شده را ذخیره می‌کنند تا نوسانات ارزی را مهار کنند، ثروت ملی را حفظ کنند و در بحران‌های اقتصادی از آن بهره ببرند. برای نمونه، بانک‌های مرکزی کشورهای بزرگ مانند آمریکا و چین ذخایر عظیمی نگه می‌دارند که در اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، اثرگذار است.
سرمایه‌گذاران از طریق ETFها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری
این گروه برای حفاظت از سرمایه در برابر تورم، کاهش ارزش پول و نوسانات سایر بازارها، طلا را انتخاب می‌کنند. صندوق‌هایی مانند «SPDR Gold Shares» سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را بدون نیاز به نگهداری فیزیکی فراهم می‌آورند و تقاضای آن‌ها در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی اوج می‌گیرد.
مصرف‌کنندگان (بخش جواهرات)
این بخش حدود ۵۰٪ تقاضای جهانی را ایجاد می‌کند، عمدتاً در کشورهای آسیایی مانند هند و چین، جایی که طلا بخشی از سنت‌های فرهنگی، مراسم ازدواج و ذخیره ثروت خانوادگی به شمار می‌رود. تقاضا در فصل‌های جشن و عروسی‌ها افزایش می‌یابد که این عملیات‌ها خود نیز در ایجاد اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، موثر است.
کاربران صنعتی (بخش فناوری)
صنایع الکترونیک مانند مدارهای کامپیوتری، پزشکی ابزارهای تشخیصی و هوافضا به دلیل رسانایی عالی الکتریکی و مقاومت طلا در برابر خوردگی، از آن بهره می‌برند. این بخش حدود ۱۰٪ تقاضا را پوشش می‌دهد و با پیشرفت فناوری گسترش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: بزرگترین معادن طلای جهان کجاست؟
آیا قیمت طلا در کشور ایران حباب دارد؟
بله، عوامل داخلی مانند نوسانات نرخ ارز، شرایط اقتصادی و تقاضای بازار، قیمت طلا در ایران را به حباب قیمتی دچار می‌کنند. این حباب‌ها اغلب موقتی‌اند و فاصله قیمت فعلی طلا از ارزش واقعی‌اش در موضوع اختلاف قیمت طلای ایران و جهان را نشان می‌دهند.
اختلاف قیمت طلای ایران و جهان
در نهایت باید بیان کرد، بررسی عوامل مؤثر بر بازار طلا نشان می‌دهد که اختلاف قیمت طلای ایران و جهان، نه تنها ریشه در نوسانات جهانی همچون تورم و تنش‌های ژئوپولیتیکی دارد، بلکه تحت تأثیر شرایط محلی نظیر نرخ ارز، سیاست‌های اقتصادی داخلی و عرضه و تقاضای محلی قرار می‌گیرد. این تفاوت‌ها، که گاه به صورت حباب قیمتی ظاهر می‌شوند، سرمایه‌گذاران را به سوی دارایی‌های امن همچون طلای آب شده سوق می‌دهند تا در برابر بی‌ثباتی‌ها پناهگاهی یابند. با این حال، درک عمیق این عوامل می‌تواند به تعادل بازار کمک کند و آینده‌ای پایدارتر برای معاملات طلا در ایران رقم زند، جایی که هماهنگی میان نرخ‌های داخلی و جهانی، کلید رونق اقتصادی است.
