توسط : سوگیری تاییدی یکی دام‌های فکری خطرناک برای معامله‌گران است. این سوگیری شناختی، با محدود کردن دید، مقاومت در برابر تنوع‌بخشی، ترغیب به شرکت در حباب‌ها، نگه داشتن معاملات ضررده، نادیده گرفتن هشدارها و نادیده گرفتن تحلیل‌های بنیادی و تکنیکال، می‌تواند تصمیم‌گیری‌های فاجعه‌باری را رقم بزند. از طرفی، شناخت و مهار سوگیری تاییدی، مستلزم تلاش آگاهانه برای حفظ ذهن باز، تحلیل بی‌طرفانه اطلاعات و وفاداری به اصول منطقی و مبتنی بر واقعیت در معامله‌گری است.
سوگیری تاییدی در معامله گری یعنی چه؟
سوگیری تاییدی در معامله‌گری یعنی اینکه معامله‌گر فقط دنبال اطلاعاتی می‌گردد که حرف خودش را تایید کند و اطلاعاتی که خلاف نظرش هست را نادیده می‌گیرد یا کم اهمیت جلوه می‌دهد. یعنی ناخودآگاه فقط می‌خواهد چیزهایی را ببیند و بشنود که با عقیده‌اش جور در بیاید. این کار باعث می‌شود که معامله‌گر در برابر اطلاعات و نظرات جدید مقاومت کند و به سختی نظرش را تغییر دهد.
معامله‌گری که دچار این سوگیری تاییدی شده، ممکن است بیش از حد روی یک استراتژی یا یک نوع دارایی حساب باز کند و اصلا حاضر نشود فرصت‌های جدید را امتحان کند. در نتیجه، به خاطر این دید تک‌بعدی، معامله‌گر از کلی فرصت پول‌ساز می‌ماند. یا مثلا به جای اینکه ریسک را تقسیم کند، می‌رود تمام پولش را روی یک یا دو جا می‌گذارد و فقط به اطلاعاتی توجه می‌کند که نشان بدهد انتخابش درست بوده است.
چرا سوگیری تاییدی اتفاق می‌افتد؟ از نظرعلم روانشناسی!
لیست خطاهای شناختی بسیار گسترده است و سوگیری تاییدی یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید. با اینکه اکثر سوگیری‌های شناختی ریشه در فرآیندهای تکاملی مغز دارند و تا حدودی طبیعی و مفیدند، اما آگاهی از علت آن‌ها و تلاش برای مدیریتشان می‌تواند به ما کمک کند تا تصمیمات منطقی‌تر و مبتنی بر واقعیت بگیریم.
تمایل به حفظ باورهای موجود
انسان‌ها به طور کلی دوست دارند باورها و اعتقادات فعلی خود را حفظ کنند. تغییر باورها نیازمند انرژی ذهنی و تلاش است و گاهی حتی باعث ناراحتی و آشفتگی می‌شود. به همین خاطر مغز ما ناخودآگاه ترجیح می‌دهد اطلاعاتی را پردازش کند که با دانسته‌های قبلی‌مان سازگار باشد.
اجتناب از ناهماهنگی شناختی
ناهماهنگی شناختی به حالتی گفته می‌شود که بین باورها، ارزش‌ها و رفتارهای ما تضاد و تناقض وجود دارد. این حالت برای مغز ما ناخوشایند است و تلاش می‌کند آن را برطرف کند. یکی از راه‌های مقابله با ناهماهنگی شناختی، نادیده گرفتن یا تحریف اطلاعات مغایر است.
سوگیری تاییدی با حذف و یا بی‌اهمیت جلوه دادن اطلاعات ناهمخوان، به حفظ هماهنگی و سازگاری درونی کمک می‌کند. البته این مکانیزم در کوتاه مدت مفید است اما در بلندمدت، قضاوت‌های نادرست و تصمیمات اشتباه را رقم می‌زند.
تاثیر عوامل انگیزشی و هیجانی
گاهی سوگیری تاییدی تحت تاثیر انگیزه‌ها و احساسات ما قرار می‌گیرد. زمانی که یک باور یا ایده برای ما اهمیت زیادی دارد و یا از نظر هیجانی به آن وابسته‌ایم، تمایل بیشتری داریم که صحت آن را ثابت کنیم.
مثلا وقتی کلی انرژی و زمان صرف یک استراتژی معاملاتی کرده‌ایم، پذیرفتن اینکه ممکن است این استراتژی ایراد داشته باشد برایمان سخت است. در این حالت سوگیری تاییدی به ما کمک می‌کند که همچنان به استراتژی خود ایمان داشته باشیم و انگیزه‌مان را از دست ندهیم.
تاثیر اطلاعات اولیه
اولین اطلاعاتی که در مورد یک موضوع به دست می‌آوریم، تاثیر بسیار زیادی بر شکل‌گیری باورها و قضاوت‌های بعدی ما دارد. این پدیده به سوگیری نخستین برداشت یا لنگر انداختن مشهور است. سوگیری تاییدی باعث می‌شود که اطلاعات اولیه را ملاک اصلی قرار دهیم و شواهد بعدی را طوری تفسیر کنیم که با آن همخوانی داشته باشد.
مثلا تصور کنید که می‌خواهید در مورد یک سهام تصمیم‌گیری کنید. اگر اولین چیزی که در موردش شنیدید، توصیه مثبت یک کارشناس بود، احتمالا بیشتر دنبال دلایلی می‌گردید که نظر او را تایید کند تا اینکه دنبال ایرادات احتمالی باشید.
فشار اجتماعی و تایید دیگران
انسان‌ها موجوداتی اجتماعی‌اند و نظر دیگران برایشان اهمیت زیادی دارد. سوگیری تاییدی گاهی تحت تاثیر میل به تایید اجتماعی تشدید قرار می‌گیرد. وقتی اکثر افراد پیرامون ما یک عقیده را قبول دارند، پیدا کردن شواهدی که خلاف آن را ثابت کند سخت‌تر است.در کل، سوگیری تاییدی در بازارهای مالی تحت تاثیر رفتار جمعی قرار می‌گیرد. وقتی یک تحلیل یا استراتژی طرفداران زیادی پیدا می‌کند، برخی معامله‌گران ممکن است صرفا به این خاطر که دیگران آن را تایید کرده‌اند، نسبت به کاستی‌های آن بی توجه باشند.
تحمل نکردن ابهام
مغز انسان به دنبال الگو، نظم و قطعیت است و با ابهام و قطعیت نداشتن میانه خوبی ندارد. در شرایط مبهم، مغز ما به طور خودکار دست به تفسیر و نتیجه‌گیری می‌زند تا ابهام را برطرف کند. در این حالت سوگیری تاییدی به کمک مغز می‌آید تا با چنگ زدن به هر شاهدی که تفسیر ما را تایید می‌کند، احساس اطمینان کاذب ایجاد کند.
مثلا وقتی نمودار قیمت یک ارز دیجیتال نوسانات نامنظمی دارد، یک معامله‌گر شاید دلایلی بتراشد که ثابت کند این نوسانات موقتی است و روند صعودی ادامه پیدا خواهد کرد. در این حالت سوگیری تاییدی فعال شده و مانع از آن می‌شود که فرد احتمال تغییر روند یا ادامه نوسانات را به درستی ارزیابی کند.
سوگیری دسترس‌پذیری
طبق سوگیری دسترس‌پذیری، افراد تمایل دارند احتمال وقوع یک رویداد را بر اساس سهولت یادآوری آن تخمین بزنند. یعنی مثلا اگر خاطرات مثبتی از یک سهام داشته باشند، احتمال سودآور بودن آن را بیشتر می‌بینند چون آن خاطرات مثبت راحت‌تر به ذهنشان می‌آید.
سوگیری دسترس‌پذیری به سوگیری تاییدی دامن می‌زند چون فرد خاطرات و اطلاعات همسو با باورهایش را بهتر به یاد می‌آورد و این موضوع سوگیری تاییدی را تقویت می‌کند. در واقع این دو سوگیری دست به دست هم می‌دهند.
تاثیرات سوگیری تایید بر معاملات و تصمیمات
چند مورد از تاثیرات مخرب سوگیری تایید بر معاملات و تصمیمات عبارت‌اند از:
محدود شدن دایره دید
سوگیری تاییدی باعث می‌شود معامله‌گر فقط سراغ فرصت‌هایی برود که با باورهای فعلی‌اش همخوانی دارد. یعنی اگر فکر می‌کند فقط سهام شرکت الف سودآور است، اصلا سراغ سهام شرکت ب و ج نمی‌رود حتی اگر بازدهی بهتری داشته باشند. این تونل‌بینی، فرصت‌های زیادی را از چشم معامله‌گر پنهان می‌کند.
معامله‌گران تحت تاثیر این سوگیری شناختی، سرسختانه به یک استراتژی یا داریی می‌چسبند و حاضر نیستند رویکرد جدیدی امتحان کنند. آن‌ها حتی ممکن است به قوانین غیرمنطقی مثل هرگز وام نگیر پایبند بمانند، چون با چارچوب فکری فعلی‌شان همخوانی ندارد.
مقاومت در برابر تنوع‌بخشی
وقتی فرد فقط اطلاعات تاییدکننده یک سهام خاص را می‌بیند، تصور می‌کند فقط همان سهام ارزش سرمایه‌گذاری دارد. در نتیجه کل سرمایه را روی یک یا چند سهام محدود متمرکز می‌کند.
تنوع‌بخشی یکی از اصول مهم کاهش ریسک در سرمایه‌گذاری است. وقتی پول را بین صنایع و ابزارهای مختلف تقسیم کنید، نوسانات یک بخش با سودآوری بخش‌های دیگر جبران می‌شود. اما سوگیری تاییدی مانع این کار است و ریسک سرمایه‌گذاری را به شدت افزایش می‌دهد.
شرکت در حباب‌های بازار
سوگیری تاییدی معامله‌گران را مستعد می‌کند که در حباب‌های بازار شرکت کنند. وقتی قیمت یک دارایی به شکل غیرمنطقی بالا می‌رود، فرد تحت تاثیر این سوگیری شناختی، فقط به اطلاعاتی که افزایش قیمت را توجیه می‌کند گوش می‌دهد و هشدارهای کارشناسان را نادیده می‌گیرد.
معامله‌گران در این حالت، قیمت‌های غیرواقعی را طبیعی می‌بینند چون فقط اخبار خوب را می‌شنوند. وقتی حباب می‌ترکد، آن‌ها به شکل وحشتناکی ضرر می‌کنند چون پول هنگفتی را روی قیمت‌های بادکنکی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
معاملات ضررده طولانی‌مدت
سوگیری تاییدی گاهی باعث می‌شود معامله‌گر حتی وقتی ضرر می‌کند، حاضر به بستن پوزیشن نباشد. در واقع، چون فقط به نشانه‌های مثبت توجه کرده است، خیال می‌کند ضررش موقتی است و بازار به زودی برمی‌گردد. وقتی این اتفاق نمی‌افتد، ضرر انباشته می‌شود و می‌تواند کل سرمایه را از بین ببرد.
حتی معامله‌گران حرفه‌ای هم گاهی تحت تاثیر احساسات، به امید تغییر روند بازار به ضرردهی ادامه می‌دهند. اما آن‌ها برنامه مشخصی برای مدیریت ریسک دارند و حد ضرر خود را از قبل مشخص می‌کنند.
غافلگیر شدن توسط اخبار
معامله‌گران دچار سوگیری تاییدی، روندها و نشانه‌های مخالف با تحلیل خود را آگاهانه نادیده می‌گیرند. آن‌ها اخبار منفی درباره شرکتی که سهامش را دارند، جدی نمی‌گیرند یا سیگنال‌های هشداردهنده بازار را نمی‌بینند. در نتیجه وقتی خبر بد مهمی منتشر می‌شود غافلگیر می‌شوند.
با ذهن باز دنبال کردن اخبار و آماده بودن برای تغییر نظر، مانع غافلگیر شدن است. معامله‌گر باید همیشه احتمال رخ دادن رویدادهای پیش‌بینی‌نشده را در نظر داشته باشد.
کم‌توجهی به تحلیل‌های بنیادین و تکنیکال
سوگیری تاییدی گاهی آن‌قدر قوی است که معامله‌گر را از دیدن واقعیت‌های آشکار باز می‌دارد. معامله‌گری که مطمئن است سهمی سودآور خواهد بود، گزارش‌های مالی ضعیف شرکت یا روند قیمتی نزولی را نادیده می‌گیرد.
تحلیل‌های بنیادین و تکنیکال، ابزارهای مهمی برای سنجش ارزش واقعی و پتانسیل رشد سهم‌اند. سوگیری‌های شناختی نباید مانع استفاده درست از این ابزارها شود. بررسی بی‌طرفانه گزارش‌های مالی، ارزیابی نسبت‌های بازار و توجه به سطوح حمایت و مقاومت، کمک می‌کند معامله‌گر تصویر دقیق‌تری از واقعیت به دست بیاورد.
جمع‌بندی
سوگیری تاییدی، دشمنی نامرئی اما قدرتمند در دنیای معامله‌گری است. این سوگیری شناختی دید ما را محدود می‌کند و باعث می‌شود واقعیت را آن‌طور که دوست داریم ببینیم، نه لزوما آن‌طور که هست. نتیجه این خودفریبی، گرفتار شدن در تله‌های متعدد است؛ از دست دادن فرصت‌های سودآور، سرمایه‌گذاری متمرکز پرریسک، رفتن دنبال حباب‌ها، پافشاری بر معاملات اشتباه، غافلگیری در برابر تغییرات بازار، و تصمیم‌گیری احساسی به جای تحلیل دقیق و بی‌طرفانه.
"
