توسط : در شرایطی که باید میان زیان قطعی یک میلیون تومانی و زیانی دو میلیونی با احتمال 80 درصد یکی را برگزینید، کدام گزینه را انتخاب می‌کنید؟ پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اکثر افراد مایل‌اند زیان غیرقطعی را به زیان قطعی ترجیح دهند؛ حتی اگر مقدار آن بیشتر باشد. در حوزه مالی-رفتاری، این گرایش را به‌عنوان «سوگیری زیان گریزی» یا «Loss Aversion Bias» می‌شناسند. چنین تمایلی در معاملات سهام و سرمایه‌گذاری‌ها، موانع و مشکلات مختلفی ایجاد می‌کند. برای درک بیشتر این موضوع با ما همراه باشید.
سوگیری یعنی چه؟
به خاطر گستردگی تعاریف مربوط به سوگیری، رسیدن به یک تعریف جامع و واحد دشوار به نظر می‌رسد؛ بااین‌حال، نقطه اشتراک بسیاری از این تعاریف چنین است:
«سوگیری، به معنای بی‌طرف نبودن نسبت به یک پدیده، رویداد، باور، ارزش یا موارد مشابه است.»
سوگیری را به‌صورت «گرایش به جانب‌داری» هم تعریف می‌کنند، بدون آنکه درست یا نادرست بودن موضوع، مدنظر قرار گیرد. در شرایط وجود سوگیری، فرد توانایی تحلیل منطقی خود را از دست می‌دهد. این پدیده معمولاً به‌طور ناخودآگاه رخ می‌دهد، بر قضاوت شخص تأثیر می‌گذارد و بستری برای شکل‌گیری سوءتفاهم را فراهم می‌کند.
سوگیری زیان گریزی در معامله‌گری یعنی چه؟
سوگیری زیان گریزی در دنیای معامله‌گری، یکی از موانع روان‌شناختی است که بسیاری از معامله‌گران را گرفتار می‌کند. این حالت روانی، افراد را به سمتی سوق می‌دهد که به خاطر ترس از ضرر، حتی از فرصت‌های مساوی برای کسب سود نیز صرف‌نظر کنند. به‌عبارت‌دیگر، گاهی افراد به خاطر پیشگیری از زیان، تصمیم‌هایی می‌گیرند که مانند «خودزنی مالی» است.
دانیل کانمن، اقتصاددان برجسته و برنده جایزه نوبل، آزمایش جالبی در این زمینه طراحی کرد. او از دانشجویانش خواست تا در یک بازی شانس شرکت کنند که در صورت آمدن خط در پرتاب سکه، ۱۰ دلار از دست می‌رفت. سپس از آن‌ها پرسید برای اینکه این ریسک را بپذیرند، به چه مقدار سود نیاز دارند؟ پاسخ اکثر دانشجویان نشان داد که تنها در صورتی حاضر به قبول این خطرند که حداقل ۲۰ دلار برنده شوند. این یعنی برای پذیرش زیان ۱۰ دلاری، باید دو برابر آن سود در انتظارشان باشد.
این نوع سوگیری را در بازارهای مالی هم می‌بینیم؛ به‌عنوان‌مثال اگر به معامله‌گر، پیشنهادی با شانس مساوی برد و باخت ۱۰۰ دلاری داده شود، احتمال زیادی وجود دارد که او این فرصت را رد کند. ذهن چنین معامله‌گری معمولاً بر زیان احتمالی تمرکز دارد و سود بالقوه را نادیده می‌گیرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۸۰ درصد معامله‌گران در نهایت سرمایه خود را از دست می‌دهند و یکی از عوامل کلیدی این ناکامی، سوگیری زیان گریزی است. افرادی که گرفتار این تفکرند، به سختی در بازار دوام می‌آورند؛ زیرا دائماً نگران ضررهای احتمالی‌اند. آن‌ها در شرایطی که به سود می‌رسند نیز، به سرعت موقعیت خود را می‌بندند، از ترس اینکه مبادا این سود به زیان تبدیل شود. درحالی‌که ضرر، بخشی طبیعی از فرایند معامله‌گری است و پذیرش آن، یکی از رموز موفقیت در این مسیر به‌شمار می‌رود.
منظور از سوگیری تاییدی در بازارهای مالی چیست؟
آیا سوگیری زیان گریزی انواع مختلفی دارد؟
سوگیری زیان گریزی خودش یک خطای شناختی در معامله است. سه نوع اصلی سوگیری زیان گریزی عبارت‌اند از:
سوگیری در واگذاری
در این حالت، افراد تمایل دارند دارایی‌هایی که سودآورند را بفروشند و دارایی‌هایی که ضررده‌اند را حفظ کنند یا حتی بخرند. این رفتار نشان‌دهنده تمایل به جبران ضرر به هر قیمتی است، حتی اگر منطقی به نظر نرسد.
تمایل به حفظ شرایط فعلی
این نوع سوگیری به ترجیح افراد برای حفظ شرایط موجود اشاره دارد. به‌عبارت‌دیگر، افراد به جای انتخاب تغییر و مواجهه با احتمالات جدید، گزینه‌ای را ترجیح می‌دهند که وضعیت کنونی را حفظ کند؛ به‌عنوان‌مثال یک معامله‌گر با 10000 دلار سرمایه، ممکن است به جای امتحان شانس خود برای کسب سود بیشتر، ترجیح دهد همان مقدار سرمایه را بدون تغییر نگه دارد.
اثر نظریه چشم‌انداز
این سوگیری، نحوه تصمیم‌گیری افراد را بر اساس برداشت‌های ذهنی و تخمین احتمال وقوع رویدادها توضیح می‌دهد. برای مثال، اگر به عده‌ای بگویند که یکی از حالت‌های زیر را انتخاب کنند:
- ۹۰ درصد احتمال برنده شدن ۵۰۰ دلار؛
- ۱۰ درصد احتمال برنده شدن ۱۰ دلار؛
- دریافت قطعی ۴۰۰ دلار.
بسیاری از افراد گزینه سوم را ترجیح می‌دهند؛ زیرا از ریسک، اجتناب می‌کنند.
سوگیری زیان گریزی چه تأثیری روی تصمیمات و معاملات ما دارد؟
پیامدهای زیان‌بار این سوگیری به شرح زیرند:
نگه‌داری دارایی‌های زیان‌ده
بسیاری از سرمایه‌گذاران، تحت تأثیر فشار روانی زیان احتمالی، دارایی‌های کم بازده یا زیان‌ده خود را همچنان حفظ می‌کنند، به این امید که شرایط بهبود یابد؛ اما اگر این دارایی‌ها همچنان ضعیف عمل کنند، زیان بیشتری به سرمایه‌گذار تحمیل خواهد شد.
تمایل به بی‌عملی
زیان گریزی، اغلب سرمایه‌گذاران را به بی‌عملی سوق می‌دهد؛ یعنی از ترس تجربه ضرر، تغییرات لازم در سبد سهام خود را نادیده می‌گیرند. این رفتار، فرصت بهینه‌سازی سبد سرمایه‌گذاری و استفاده از موقعیت‌های سودآور را از بین می‌برد.
تمایل به احتیاط بیش از حد
زیان گریزی ممکن است سرمایه‌گذاران را به سمت انتخاب سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک و با بازده پایین سوق دهد. هر چند این انتخاب‌ها به ثبات بیشتری منجر خواهند شد؛ اما فرصت بهره‌مندی از بازده‌های جالب‌توجه سرمایه‌گذاری‌های پر ریسک را از بین می‌برند.
افت عملکرد در بازده‌های بلندمدت
زیان گریزی در بلندمدت، اثر منفی بر بازده‌های سرمایه‌گذاری دارد. تمرکز بیش از حد بر اجتناب از زیان‌ها به جای دنبال کردن سودهای بالقوه، سرمایه‌گذاران را به اتخاذ استراتژی‌های محافظه‌کارانه سوق می‌دهد و در نتیجه رشد سرمایه را محدود می‌کند.
از دست دادن فرصت‌های سودآور
ترس از ضرر، سرمایه‌گذاران را از ورود به موقعیت‌های جدید و استفاده از فرصت‌های پرسود باز می‌دارد. این احتیاط مفرط باعث خواهد شد تا افراد از سرمایه‌گذاری در مسیرهای پر سود غافل شوند.
چرا سوگیری زیان گریزی اتفاق می‌افتد؟
این پدیده از ترکیب عوامل زیر ریشه می‌گیرد:
شرایط اجتماعی-اقتصادی
جایگاه فرد در سلسله‌مراتب اجتماعی می‌تواند به‌خوبی میزان سوگیری زیان گریزی او را نشان دهد. انا اینسی، استاد رفتار سازمانی در مدرسه اقتصاد لندن، پژوهشی انجام داد که مشخص کرد افراد قدرتمند، کمتر به ترس از زیان دچار می‌گردند. دلیلش این است که موقعیت اجتماعی و اقتصادی بهتر، امکان پذیرش زیان را برای آن‌ها آسان‌تر می‌کند.
ساختارهای عصبی
در مغز انسان، سه منطقه اصلی وجود دارد که در مواجهه با موقعیت‌های مرتبط با سوگیری زیان گریزی فعال‌اند:
- آمیگدالا که مسئول پردازش ترس است.
- استریاتوم که وظیفه مدیریت خطاهای پیش‌بینی را دارد.
- اینسولا که با آمیگدالا همکاری می‌کند تا ما را از برخی رفتارها باز دارد.
برای مثال وقتی قیمت طلا به‌طور ناگهانی کاهش پیدا می‌کند، این بخش‌های مغز واکنش نشان می‌دهند و فرد را به فروش وادار می‌کنند. این رفتار شباهت زیادی به واکنش طبیعی انسان هنگام دیدن یک مار دارد.
فرهنگ
پیشینه فرهنگی یک فرد به‌طور مستقیم با میزان تمایل او به اجتناب از زیان ارتباط دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فرهنگ‌های جمع‌گرا، تمایل کمتری به زیان گریزی دارند. اغلب افرادی که در محیط‌های جمع‌گرا زندگی می‌کنند، روابط اجتماعی گسترده و صمیمی‌تری دارند. در چنین شرایطی، حتی اگر تصمیم‌گیری نادرستی انجام دهند و دچار زیان شوند، باز هم از سوی دوستان، خانواده و جامعه خود حمایت لازم را دریافت خواهند کرد.
چطور دچار سوگیری زیان گریزی نشویم؟
در اینجا چند روش برای جلوگیری از سوگیری زیان گریزی و مقابله با آن را در صورت وقوع آوردیم:
تمرکز روی اهداف بلندمدت
رویکرد بلندمدت داشتن در سرمایه‌گذاری، اهمیت نوسانات کوتاه‌مدت را کمتر می‌کند. این روش باعث خواهد شد حتی با وجود افت موقت بازار، به مسیر سرمایه‌گذاری خود پایبند بمانید.
افزایش دانش و آگاهی
کسب اطلاعات بیشتر درباره زیان گریزی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا تأثیرات این پدیده را بشناسند و آن را کاهش دهند.
تنوع در سرمایه‌گذاری‌ها
ساخت یک سبد سرمایه‌گذاری متنوع با دارایی‌های مختلف، احتمال وقوع ریسک را توزیع می‌کند و از شدت زیان‌های احتمالی در یک سرمایه‌گذاری خاص می‌کاهد.
هدف‌گذاری شفاف در سرمایه‌گذاری
داشتن اهداف دقیق و برنامه‌ای منسجم، مانند نقشه راهنما عمل می‌کند و مانع از تصمیم‌گیری احساسی در زمان نوسانات بازار می‌گردد.
تاثیر و نقش احساسات سرمایه گذاران در بازارهای مالی
کنترل احساسات در تصمیم‌گیری
اتخاذ تصمیم‌های احساسی در سرمایه‌گذاری می‌تواند به زیان‌های بزرگ منجر شود؛ پس برای اینکه دچار سوگیری زیان گریزی نشوید باید کنترل احساساتتان را به دست بگیرید.
پذیرش واقعیت ضررهای مالی
پذیرش اینکه زیان مالی بخشی از سرمایه‌گذاری‌اند، به مدیریت بهتر این شرایط کمک می‌کند.
زیان گریزی، به رفتار مالی افراد در زندگی روزمره بر می‌گردد. کسانی که گرایش بیشتری به این سوگیری دارند، به دارایی‌های خود چنان وابسته‌اند که تنها دلایل بسیار قانع‌کننده می‌تواند آن‌ها را به تغییر وادار کند. یکی از راهکاری منطقی برای کاهش تأثیر زیان گریزی «تعیین یک حد ضرر مشخص برای تصمیم‌های مالی» است. پیشنهاد می‌کنیم قبل از اینکه از یک سرمایه‌گذاری دوری کنید، از خودتان بپرسید بدترین نتیجه احتمالی این اقدام چه خواهد بود! این پرسش به شما کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های عقلانی‌تری داشته باشید.
"
