یکی از ابزارهای قدیمی و مطمئن که برای تعین عیار طلا مورد استفاده قرار می گیرد سنگ محک است. در واقع این عمل را محک زدن می گویند. محک زدن به عنوان یکی از اصطلاحات رایج بازار طلا است که از آن برای تشخیص دادن طلا از غیر طلا مورد استفاده قرار می گیرد. درست است که این روش تشخیص بسیار قدیمی می باشد اما توانسته است تا کنون کاربران خاص خودش را حفظ کند.
البته باید به این نکته توجه داشته باشید این روش برای تشخیص عیارهر نوع قطعه طلا قابل استفاده نیست. معمولا برای قطعاتی مورد استفاده قرار می گیرد که به شکل ورقه ای هستند و لایه نازکی دارند. در ادامه قصد داریم روش استفاده از آن را مورد بررسی قرار دهیم.
انواع سنگ محک
بعد از آشنایی با سنگ محک به سراغ معرفی انواع آن می رویم. جالب است بدانید که سه نوع اصلی از سنگ محک وجود دارد که شامل:
سنگ محک سیلیکات: این نوع از سنگ های محک به عنوان رایج ترین انواع آن شناخته می شود.
سنگ محک اکسید آلومینیوم: این سنگ دارای ساختاری سخت تر از سیلیکات می باشد.
سنگ محک الماس: سخت ترین نوع سنگ های محک الماس بوده که از مقاومت بالایی نیز برخوردار است.
سنگ های محک را به طور معمول از جنس شیلی سیلیکاتی یا چخماق سیاه می سازند. سختی که برای این سنگ در نظر می گیرند در حدود 5/6 درجه است. این سنگ دارای بافت بسیار ریزی می باشد. سنگ محک با اسم علمی Bishenite شناخته می شود.
تیزاب سلطانی چیست؟
تیزآب سلطلانی یا Aqua regia یک محلول با قدرت اکسید کنندگی بسیار بالا است که از ترکیب دو محلول هیدروکلریک اسید و نیتریک اسید ساخته شده است. معمولا این محلول به رنگ های قرمز، زرد و نارنجی مشاهده می شود. تیزآب حالتی بخارزا دارد و از آن برای استخراج و حل کردن فلزات نجیب مانند طلا، پلاتین و پالادیوم استفاده می شود.
معمولا تیزآب سلطانی را برای تشخیص عیار طلا استفاده می کنند این محلول دارای خلوص مختلفی است که از آن برای تشخیص طلا در عیارهای مختلف به کار می برند. نکته مهمی که در عیارسنجی تیزآب سلطانی وجود دارد این است که این محلول با رنگ های مختلفی مشخص می شود که هر کدام برای تشخیص یک میزان از عیار طلا به کار می روند.
تیزآب با رنگ زرد: مخصوص تشخیص طلا با عیار 10
رنگ سبز برای تیزاب سلطانی: تشخیص طلا با عیار 14
تیزآب رنگ قرمز: تشخیص عیار طلای 18
تیزاب رنگ آبی : تشخیص طلای 22 عیار
استفاده از این محلول برای تشخیص طلا نیاز به تخصص بالایی دارد و باید توسط افرادی انجام شود که از مهارت زیادی در این زمینه برخوردار هستند.
نحوه تشخیص اصالت و عیار طلا به وسیله سنگ محک و تیزاب
برای تشخیص طلا به وسیله سنگ محک و تیزآب سلطانی ابتدا قطعه را 20 بار بر روی سنگ محک می کشیم بعد از آب به مقدار لازم از تیزآب را بر روی آن می ریزند.
در صورتی که هبچ واکنشی را مشاهده نکنیم قطعه طلا است و با همان عیاری که تیزآب قادر به تشخیص آن می باشد. یعنی اگر طلا 18 عیار باشد باید از تیزآب مخصوص 18 استفاده کنید.
در حالت دوم ممکن است رنگی که بر روی سنگ کشیده شده است به شکل کامل محو گردد. در این موقعیت تشخیص داده می شود که فلز به کار رفته برای قطعه ی طلا یا به طور کلی طلا نیست یا مقدار کمی طلا برای ساخت آن به کار رفته است. در این شرایط لازم است که آزمایش های ری گیری طلا انجام بگیرد.
خطاهای محک زدن
همانطور که در ابتدای امر اشاره کردیم استفاده از سنگ محک برای تشخیص عیار طلا یک امر بسیار تخصصی است و باید با دقت زیادی انجام بگیرد. در برخی موارد ممکن است آزمایش محک زدن با خطا مواجه شود. که در ادامه به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.
خطای محک در زیور آلات روکش شده
آبکاری یکی از روش هایی است که برای پوشش دادن فلزاتی به غیر از طلا انجام می گیرد. ممکن است قطعه مورد نظر دارای روکش ضخیمی باشد اما جنس پایه آن از طلا نباشد. در این موقعیت باید به سراغ سوهان رفت و با استفاده از ان روکش را کنار زده سپس به سراغ تست سنگ محک طلا بروید.
استیل از آزمایش محک سربلند بیرون میآید
برای تشخیص طلای سفید و پلاتین میز از سنگ محک استفاده می کنند. اما در برخی موارد امکان دارد که استیل از آزمایش سنگ محک سربلند بیرون بیاید بنابراین برای تشخیص استیل از طلای سفید و پلاتین مهارت و تجربه ی بالایی نیاز است. افرادی که در این زمینه تخصص دارند دز این موارد تنها به سنگ محک اکتفا نمی کنند و از فلز مورد نظر را با روش های مختلفی تست می کنند.
در وهله اول باید بدانید که طلای سفید و پلانین نسبت به استیل بافت نرم تری دارند.
وزن مخصوص پلاتین در مقایسه با استیل به شکل تقریبی سه برابر می باشد. یعنی با وزن کردن قطعه در دست نیز می توانید به این موضوع پی ببرید.
یکی از روش های دیگر حرارت دادن است هر دو فلز را باید در معرض حرارت قرار دهید. فلز پلاتین به گونه ای است که پس از قرار گرفتن در معرض گرما و سرد شدن دچار هیچ نوع تغییری نمی شود.
با توجه به اینکه برخی اعتقاد دارند که تشخیص عیار طلا با سنگ محک دقیق نیست و ممکن است خطاها و اشتباهاتی در این زمینه رخ دهد. امروزه روش های مختلفی برای تشخیص دادن عیار طلا وجود دارد که یکی از آن ها ری گیری می باشد این روش امروزه به عنوان دقیق ترین روش تشخیص عیار طلا شناخته می شود که در آزمایشگاه های ری گیری تعیین عیار انجام می گیرد.
نحوه تمیزکردن سنگ محک
استفاده از سنگ محک باعث می شود که سنگ شما از اثرات طلای مختلف پر شود. برای استفاده ی مجدد این سنگ ها می توانید از تیزآب سلانی استفاده کرده و مقداری از آن را بر روی سنگ محک بریزید. بعد از ریختن محلول مقداری نمک بر را روی سنگ بپاشید و بعد از گذشت زمان معینی سنگ را با آب شستشو دهید. بعد از انجام این فرایند سنگ محک شما تمیز شده و مجددا قابل استفاده خواهد بود.
نکات ایمنی در استفاده از محک و تیزاب سلطانی
همانطور که می دانید تیزآب سلطانی محلولی است که از خاصیت خوردندگی بسیار زیادی برخوردار است. بنابراین در هنگام استفاده از این محلول باید موارد ایمنی را رعایت کرد. برخی از موارد ایمنی به شرح زیر است.
برای نگهداری از محلول تیزآب لازم است که از ظروف شیشه ای استفاده شود. زیرا این محلول بیشتر فلزات را دجار خوردگی کرده و قابلیت ذوب کردن برخی از مواد پلاستیکی را دارد.
از ذخیره کردن محلول تیزآب خودداری کنید به این دلیل که به علت ناپایدار بودن این محلول واکنش هایی میان اجزای آن اتفاق می افتد. این مسئله باعث می شود که محلول به سرعت تاثیر خود را از دست بدهد.
در هنگام استفاده از محلول تیزآب لازم است که افراد از دستکش، عینک، محافظ صورت و لباس مخصوص استفاده کنند.
چرا برای عیار سنجی طلای آبشده از سنگ محک استفاده نمیشود؟
امروزه استفاده از طلای آب شده برای سرمایه گذاری به عنوان یکی از روش های محبوب شناخته می شود. طلای آب شده دارای عیار بسیار گسترده ای است و معمولا از 735 تا 999 می باشد. بنابراین سنجش و تعیین عیار این نوع طلا به وسیله سنگ محک و تیزآب سلطانی امکانپذیر نیست. معمولا برای تعیین عیار طلای آب شده از آزمایش ری گیری و انگ زدن استفاده می کنند. نکته مهمی که در رابطه با طلای آب شده وجود دارد این است که خرید آن نیازمند به تخصص و قدرت تشخیص بالایی در بازار خرید و فروش طلا دارد که اکثر مردم فاقد این مهارت هستند.
برای جلوگیری از مشکلات مربوط به طلای آب شده پیشنهاد میکنیم برای خرید طلای آب شده از گلدیکا بهره ببرید تا هم خرید و اصالت سنجی طلا را به کارشناسان کارآزموده سپرده باشید و هم بتوانید با هر مبلغی طلای آبشده پس انداز کنید.
جمع بندی
گروه گلدیکا با معرفی روش های تشخیص عیار طلا به وسیله سنگ محک و تیزآب سلطانی در این مطلب سعی در افزایش اطلاعات مخاطبان داشته است. استفاده از سنگ محک و تیزآب سلطانی دو روش بسیار قدیمی هستند که تاکنون هم مورد استفاده قرار گرفته اند. اما این روش ها همیشه برای تشخیص عیار جوابگو نیست. امروزه روش های پیشرفته ای مانند ری گیری و تشخیص عیار طلای آب شده توسط مراکز تخصصی معتبر وجود دارد که از خرید طلای تقلبی پیشگیری می کند.
سوالات متداول
برای تشخیص عیار طلا تنها خود سنگ محک کافیست؟
در کنار سنگ محک برای تشخیص عیار طلا از محلولی به اسم تیزاب سلطانی نیز استفاده می شود.
تیزآب سلطانی چیست؟
تیزآب سلطلانی یا Aqua regia یک محلول با قدرت اکسید کنندگی بسیار بالا است که از ترکیب دو محلول هیدروکلریک اسید و نیتریک اسید ساخته شده است.