توسط : سنگ محک یکی از ابزارهای قدیمی و قابل اعتماد در بازار طلاست که از گذشته تا امروز برای تشخیص عیار طلا استفاده می‌کنند. به این عمل در اصطلاح «محک زدن» می‌گویند. محک زدن روشی ساده اما کاربردی است که به کمک آن می‌توان طلا را از غیرطلا تشخیص داد. هرچند این روش ریشه‌ای بسیار قدیمی دارد، اما همچنان جایگاه خود را در میان طلافروشان و کارشناسان حفظ کرده است. نکته مهم این است که سنگ محک برای همه قطعات طلا مناسب نیست؛ معمولاً زمانی کاربرد دارد که طلا به صورت ورقه‌ای یا با سطحی نازک باشد. در ادامه، مراحل و نحوه استفاده از سنگ محک طلا برای تشخیص اصالت و عیار طلا را بررسی می‌کنیم.
سنگ محک چیست؟
سنگ محک یکی از ابزارهای قدیمی در بازار طلاست که برای تشخیص عیار و اصالت طلا به کار می‌رود. این سنگ با سطحی تیره و بافتی بسیار ریز، به طلافروشان و کارشناسان کمک می‌کند تا با کشیدن قطعه طلا روی آن و سپس استفاده از محلول‌های ویژه مثل تیزاب سلطانی، عیار فلز را مشخص کنند. سنگ محک طلا علاوه بر سادگی استفاده، هنوز هم یکی از روش‌های قابل اعتماد برای تشخیص طلا از غیرطلا به شمار می‌آید.
انواع سنگ محک را بشناسید
سنگ‌های محک در انواع مختلف می‌سازند و هرکدام ویژگی‌های خاصی دارند. رایج‌ترین انواع سنگ محک طلا عبارت‌اند از:
- سنگ محک سیلیکات: متداول‌ترین نوع سنگ محک که بیشتر طلافروشان از آن استفاده می‌کنند.
- سنگ محک اکسید آلومینیوم: ساختاری سخت‌تر و مقاوم‌تر از سیلیکات دارد.
- سنگ محک الماس: سخت‌ترین نوع سنگ محک که بیشترین دوام و مقاومت را ارائه می‌دهد.
به‌طور کلی، سنگ محک معمولاً از سنگ‌های سیلیس‌دار مانند شیلی سیلیکاتی یا چخماق سیاه می‌سازند. درجه سختی آن حدود ۶.۵ است و به دلیل سطح بسیار ریزدانه، امکان ایجاد خطی واضح از طلا روی سنگ را فراهم می‌کند. در منابع علمی، سنگ محک را با نام Bishenite نیز می‌شناسند.
تیزاب سلطانی چیست؟
تیزاب سلطانی یا Aqua Regia یک محلول شیمیایی بسیار قوی است که از ترکیب اسید هیدروکلریک و اسید نیتریک به وجود می‌آید. این محلول با قدرت اکسیدکنندگی بالا، قادر است فلزات نجیب مانند طلا، پلاتین و پالادیوم را حل کند و به همین دلیل در عیارسنجی طلا کاربرد گسترده‌ای دارد. تیزاب سلطانی در رنگ‌های مختلف تولید می‌شود و هر رنگ برای تشخیص یک عیار خاص از طلا از این سنگ محک طلا استفاده می‌گردد.
- رنگ زرد: مخصوص طلای ۱۰ عیار؛
- رنگ سبز: برای تشخیص طلای ۱۴ عیار؛
- رنگ قرمز: مخصوص طلای ۱۸ عیار؛
- رنگ آبی: ویژه طلای ۲۲ عیار.
استفاده از این محلول نیاز به تخصص دارد، زیرا قدرت خورندگی بالایی دارد و تنها افراد باتجربه می‌توانند از آن برای تعیین عیار طلا کمک بگیرند.
بیشتر بخوانید:بیشتر بخوانید: با نحوه تشخیص سنگ طلا با وایتکس آشنا شوید؛ 6 مرحله جادویی
نحوه تشخیص اصالت و عیار طلا به وسیله سنگ محک و تیزاب
عیار طلا چیست؟ در روش تشخیص اصالت و عیار طلا به وسیله سنگ محک طلا و تیزاب، ابتدا قطعه طلا مانند طلای آب شده یا قطعات ورقه‌ای، حدود ۱۵ تا ۲۰ بار روی سطح سنگ محک می‌کشیم تا ردی واضح بر جای بگذارد. سپس مقدار کمی از تیزاب مخصوص همان عیار روی خط ایجادشده می‌ریزیم.
- اگر خط بدون تغییر باقی بماند: قطعه طلا با همان عیار مشخص‌شده معتبر است.
- اگر خط به‌طور کامل محو شود: مشخص می‌شود که قطعه یا اصلاً طلا نیست یا درصد بسیار کمی طلا در ساخت آن به‌کار رفته است.
خطاهای محک زدن؛ آیا محک زدن قابل اطمینان است؟
محک زدن طلا با سنگ محک روشی قدیمی و پرکاربرد است، اما نیاز به تخصص و دقت بالایی دارد. در بسیاری از موارد این روش نتیجه مطلوب می‌دهد، اما گاهی خطاهایی رخ می‌دهد که می‌تواند تشخیص عیار را با مشکل روبه‌رو کند. در ادامه به مهم‌ترین این خطاها اشاره می‌کنیم.
خطای محک در زیورآلات روکش‌شده
بعضی زیورآلات را از فلزات پایه می‌سازند و تنها با لایه‌ای ضخیم از طلا آبکاری می‌کنند. در این شرایط اگر قطعه را روی سنگ محک بکشید، خط باقی‌مانده شبیه به طلا را می‌بینید و در نتیجه تست شما اشتباه خواهد بود. برای جلوگیری از این خطا، طلافروشان ابتدا با سوهان بخش کوچکی از روکش را کنار می‌زنند و سپس تست محک زدن را انجام می‌دهند. این کار نشان می‌دهد که آیا جنس اصلی قطعه واقعاً طلاست یا فقط روکش طلا دارد.
استیل از آزمایش محک سربلند بیرون می‌آید
یکی دیگر از خطاهای رایج در محک زدن با سنگ محک طلا زمانی رخ می‌دهد که پای فلزاتی مانند استیل، طلای سفید یا پلاتین در میان باشد. در برخی موارد استیل می‌تواند از تست سنگ محک عبور کند و ظاهراً شبیه به طلا جلوه کند. تشخیص تفاوت این فلزات نیازمند تجربه و مهارت بالاست.
چند راهکار برای افتراق آنها:
- نرمی و بافت: طلای سفید و پلاتین بافت نرم‌تری نسبت به استیل دارند.
- وزن مخصوص: وزن پلاتین تقریباً سه برابر استیل است و حتی با گرفتن قطعه در دست می‌توان سنگینی آن را حس کرد.
- آزمایش حرارت: پلاتین پس از حرارت دیدن و خنک شدن تغییر رنگ یا شکل نمی‌دهد، اما استیل چنین مقاومتی ندارد.
به همین دلیل طلافروشان حرفه‌ای تنها به محک زدن اکتفا نمی‌کنند و از روش‌های تکمیلی برای تشخیص استفاده می‌کنند. در نهایت باید توجه داشت که محک زدن هرچند سریع و کاربردی است، اما خطاهای احتمالی آن باعث شده امروزه روش‌های علمی‌تری مثل ری‌گیری طلا جایگاه مهم‌تری پیدا کنند. ری‌گیری دقیق‌ترین روش تشخیص عیار طلاست که در آزمایشگاه‌های تخصصی انجام می‌دهند و نتیجه‌ای مطمئن در اختیار شما می‌گذارد.
نحوه تمیز‌کردن سنگ محک
استفاده مداوم از سنگ محک طلا باعث می‌شود سطح آن از خطوط و اثرات طلا پر شود و دقت محک زدن کاهش یابد. برای تمیز کردن سنگ محک، ابتدا مقدار کمی تیزاب سلطانی روی سطح آن بریزید، سپس اندکی نمک اضافه کنید. پس از چند دقیقه، سنگ را با آب فراوان بشویید تا محلول به طور کامل پاک شود. با این روش، سنگ محک دوباره تمیز و آماده استفاده خواهد شد. توجه داشته باشید که تمیز کردن مرتب، عمر مفید سنگ محک را افزایش می‌دهد و دقت تست عیار طلا را بالا می‌برد.
نکات ایمنی در استفاده از محک و تیزاب سلطانی
تیزاب سلطانی محلولی بسیار قوی و خورنده است؛ بنابراین هنگام کار با آن باید نکات ایمنی را جدی گرفت.
- تیزاب سلطانی را فقط در ظروف شیشه‌ای نگهداری کنید، چون بیشتر فلزات و حتی بعضی پلاستیک‌ها را می‌خورد؛
- این محلول ناپایدار است و با گذشت زمان واکنش نشان می‌دهد، پس از ذخیره طولانی‌مدت آن خودداری کنید؛
- هنگام کار با تیزاب سلطانی همیشه از دستکش مقاوم، عینک ایمنی، ماسک و لباس محافظ استفاده کنید؛
- محل کار باید دارای تهویه مناسب باشد تا بخارات تیزاب آسیب نرساند؛
رعایت این نکات به شما کمک می‌کند تا محک زدن طلا با سنگ محک طلا و تیزاب سلطانی ایمن و مطمئن انجام شود. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله تیزاب سلطانی چیست را بخوانید.
چرا برای عیارسنجی طلای آب شده از سنگ محک استفاده نمی‌شود؟
طلای آب شده به دلیل گستردگی عیار، از ۷۳۵ تا ۹۹۹، به راحتی با سنگ محک طلا و تیزاب سلطانی قابل سنجش نیست. دقت این روش برای تشخیص چنین بازه وسیعی کافی نیست. به همین دلیل کارشناسان برای تعیین عیار طلای آب شده از روش‌های علمی‌تر مانند ری‌گیری طلا و انگ زدن در آزمایشگاه‌های تخصصی استفاده می‌کنند.
از آنجا که خرید و فروش طلای آب شده نیاز به تخصص و تجربه بالا دارد، توصیه می‌کنیم برای سرمایه‌گذاری به سراغ مجموعه‌های معتبر مانند گلدیکا بروید. با این کار هم طلای با اصالت می‌خرید و هم می‌توانید با هر مبلغی، طلای آب شده پس‌انداز کنید.
بیشتر بخوانید:بیشتر بخوانید: معرفی روش‌های تشخیص طلا از بدل | 10 روش کاربردی
قیمت سنگ محک طلا چقدر است؟
قیمت سنگ محک طلا به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله کیفیت ساخت، جنس سنگ، سیلیکات، اکسید آلومینیوم یا الماس، ابعاد و برند تولیدکننده. به طور معمول سنگ‌های محک سیلیکاتی قیمت پایین‌تری دارند و برای استفاده روزمره طلافروشان کافی‌اند، در حالی که سنگ‌های محک الماس به دلیل سختی و دوام بالا، گران‌تر عرضه می‌شوند. در بازار طلا، قیمت سنگ محک معمولاً متغیر است و بهتر است قبل از خرید، نرخ روز را از فروشندگان معتبر ابزار طلافروشی استعلام کنید.
نحوه خرید سنگ محک طلا؛ از کجا سنگ محک طلا بخریم؟
برای خرید سنگ محک طلا باید به فروشگاه‌های تخصصی ابزار طلافروشی یا نمایندگی‌های معتبر مراجعه کنید. این فروشگاه‌ها انواع مختلف سنگ محک را متناسب با نیاز شما عرضه می‌کنند. علاوه بر خرید حضوری، امکان تهیه سنگ محک از طریق فروشگاه‌های آنلاین معتبر نیز وجود دارد. هنگام خرید حتماً به کیفیت، اصل‌بودن کالا و اعتبار فروشنده توجه کنید. اگر تازه‌کارید، بهتر است از فروشندگان باتجربه مشاوره بگیرید تا مناسب‌ترین نوع سنگ محک را برای کارتان انتخاب کنید.
اهمیت آشنایی با سنگ محک طلا
سنگ محک طلا یکی از ابزارهای قدیمی و پرکاربرد برای تشخیص عیار و اصالت طلاست که هنوز هم جایگاه ویژه‌ای در بازار طلا دارد. هرچند این روش محدودیت‌ها و خطاهای خاص خود را دارد، اما همچنان برای بررسی سریع و ابتدایی طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد. آشنایی با نحوه استفاده، خطاهای احتمالی و نکات ایمنی در کنار انتخاب روش‌های علمی‌تر مانند ری‌گیری، به شما کمک می‌کند تا تصمیمی آگاهانه‌تر بگیرید و خرید مطمئن‌تری داشته باشید.
